ऐसी अक्षरे

:- कथा
:- कविता
:- लेख
:- अनुवाद
:- हिंदी
:- English
:- संग्रह
:- इतर

मंदार शिंदे
Mandar Shinde
Showing posts with label Drama. Show all posts
Showing posts with label Drama. Show all posts

Monday, September 28, 2020

Kaalji - Natyachhata (Dramatic Monologue)

 


    नाट्यछटा म्हणजे नाटकातला एक प्रसंग नव्हे. नाट्यछटा म्हणजे स्वगत नव्हे. नाट्यछटा म्हणजे एकपात्री प्रयोगसुद्धा नव्हे. स्वप्नरंजन नव्हे किंवा 'मी पंतप्रधान झालो तर' टाईप निबंध नव्हे.

    एकाच पात्रानं दुसऱ्या पात्राशी (किंवा पात्रांशी) साधलेला संवाद म्हणजे नाट्यछटा. पण ही दुसरी पात्रं अदृश्य असतात आणि एकाच पात्राच्या बोलण्यातून पूर्ण संवादाचा आभास निर्माण केला जातो. लिहायला अवघड पण वाचायला-बघायला भारी प्रकार असतो.


नाट्यछटा

काळजी


(पात्रः साधारण वीस ते पंचवीस वर्षे वयाची मुलगी)


कसंय ना मावशी, मला तुमची खूपच काळजी वाटते. तुमची म्हणजे तुझी, आत्याची, काकूची, मामीची, वहिनीची आणि आईची सुद्धा… कशाबद्दल? तुम्हाला सगळ्यांना माझी कित्ती काळजी वाटते, याचा विचार करून मलाच तुमची काळजी वाटायला लागलीय बघ... नाही समजलं? आता हेच बघ ना, मी लहान होते तेव्हा कधी मोठी होणार याची काळजी; आता मोठी झाले तर माझं शिक्षण कधी संपणार याची काळजी; शिक्षण संपेपर्यंत लग्नाची काळजी; लग्न होत नाही तोवर मुलं कधी होणार याची काळजी… बाप्रे! मला तर हे बोलतानासुद्धा धाप लागली बघ. आणि तुम्ही सदान्‌कदा यावरच चर्चा करताना कशा काय दमत नाही हाच प्रश्न पडतो मला... अगं हो, माहित्येय मला, तुम्ही नाही करणार तर कोण करणार माझी काळजी? पण मी काय म्हणते, तुम्हाला आधीच स्वतःच्या काळज्या कमी आहेत का? स्वतःच्या म्हणजे आपापल्या मुला-बाळांच्या... हो हो, मीसुद्धा तुला मुलीसारखीच आहे. मान्य आहे ना… पण तुझ्या स्नेहलला तीन वर्षांचा कोर्स पूर्ण करायला चार वर्षं लागली, याची काळजी कमी होती का तुला? नाही, तशी मीनाआत्यापेक्षा कमीच म्हणायची तुझी काळजी… तुला नाही सांगितलं तिनं? अगं तिचा दिनेश… तीन वर्षं अडकून राहिला ना सेकन्ड इयरमधे… शेवटी सुटला म्हणतेस? छे गं, कसला सुटतोय तो! सिलॅबसच बदलला त्याच्या कोर्सचा, मग कॉलेजनं परत ऐडमिशन घ्यायला सांगितली. तेव्हापासून कॉलेजचं तोंड नाही बघितलं त्यानं… अय्या, तुलापण हेच सांगितलं का आत्यानं? त्याला डिग्री मिळाली म्हणून? वाटलंच मला! आता तूच सांग, तिच्यापुढं हा एवढा काळज्यांचा डोंगर उभा असताना तिनं माझी काळजी करायची काही गरज आहे का? काय केलं विचारू नकोस… आईला म्हणाली, प्रियाला डिग्रीचा अभ्यास झेपत नसेल तर पटकन लग्न उरकून टाका. लग्नानंतर मिळवेल हळू-हळू डिग्री, चार-पाच वर्षांत… बिच्चारी! मी नाही गं, मीनाआत्या. कित्ती काळजी करते माझी… बरं, तिचं जाऊ दे, ती स्वतः कधी गेली होती कॉलेजला? पण शोभाकाकूचं काय, ती तर स्वतः शिकलेली आहे ना? हो हो, तिची कोमल झाली ना इंजिनियर… नाही नाही, चारच वर्षं लागली तिला. राधामामीच्या राहुलसारखी सहा वर्षं लागली असती तर खचलीच असती… कोमल नाही गं, शोभाकाकू! तिचं प्लॅनिंग कसं पर्फेक्ट असतं ना एकदम. जरासुद्धा इकडं-तिकडं झालेलं चालत नाही तिला. आईला म्हणाली, पंचवीशीच्या आत मुलींची लग्नं झालीच पाहिजेत, म्हणजे तिशीच्या आत दोन मुलं पदरात! …मला तर ऐकूनच टेन्शन आलं बघ. नाही नाही, मी अजून पंचवीसच्या आतच आहे गं, पण तिची कोमल सरकली ना तिशीकडं… आधी म्हणाली, जॉब करायचाय, मग म्हणाली, अजून शिकायचंय… कलेक्टरच व्हायचंय म्हणे तिला आता. होऊ दे बिचारी! पण तिशीच्या आत दोन मुलं नाही झाली, तर शोभाकाकूच्या प्लॅनिंगचं काय? बघ, आहेत की नाही प्रत्येकाला स्वतःच्या काळज्या? तरी माझी अजून काळजी करायची असते तुम्हाला… अगं, तू कुठं निघालीस गडबडीनं? तुमच्या सगळ्यांचे सल्ले ऐकून-ऐकून आई मला काय म्हणाली ते सांगायचं राहिलंय अजून… नको, पुढच्या वेळी कशाला? आत्ताच ऐकून जा ना… पुढच्या वेळी दीपावहिनीची काळजी का वाटते त्याबद्दल सांगेन सविस्तर… नाहीच का थांबता येणार? ठीकाय मग… ए आई, मावशी निघालीय बघ गडबडीनं… नाही नाही, गेलीसुद्धा बाहेर. पोहोचली असेल आता निम्म्या वाटेत… मी कशाला घालवतीये तिला? गेली बिचारी स्वतःच उठून. काळजीच वाटते मला  तुमची सगळ्यांची…



© मंदार शिंदे

२३/०७/२०२०

Mobile: 9822401246

E-mail: shindemandar@yahoo.com

Blog: http://aisiakshare.blogspot.com

Books on Amazon: http://amazon.com/author/aksharmann



Share/Bookmark

Thursday, July 23, 2020

Scheme (Script)


स्कीम
(लेखकः मंदार शिंदे)

प्रवेश १
(स्टेजवर दोन घरांच्या बाल्कन्या दिसत आहेत. दोन्ही घरांत अंधार आहे. उजवीकडच्या घरात लाईट चालू होतो आणि पुष्पा बडबड करत विंगेतून आत येते.)
पुष्पाः …बाई गं… बरं झालं घरी निघून आले. कसला बोर मेनू होता आजच्या भिशीचा… इडली-चटणी म्हणे. आणि ती स्वाती… एक-एक इडली मोजून वाढत होती मेली… तरी बरं, स्वतः खाऊन-खाऊन इडलीसारखी झालीय… आणि काय तर म्हणे डाएटचा नवीन कोर्स करतीय… त्यासाठी बरे पैसे असतात ह्यांच्याकडं... मोठेपणा सांगायला मिळतो ना तेवढाच. आमच्याकडच्या भिशीला मस्त मेनू असणारे, असं स्वतःच ग्रुपवर टाकत होती. हिचा मस्त मेनू म्हणजे काय, तर इडली आणि चटणी. ती पण एक-एक मोजून… मरु दे, मस्त चहा घ्यावासा वाटतोय आता उतारा म्हणून… हो, पण आयता चहा कुठं आपल्या नशिबात… चला पुष्पा मॅडम, आपला आपण चहा करु, छान आलं टाकून… (गाणं गुणगुणत आत जाते) चहा पाज रे, हाय चहा पाज रे… एक गर्मागरम चहा पाज रे…
(डावीकडच्या घरात लाईट चालू होतो. स्वप्ना हातात मोबाईल घेऊन बाल्कनीत येते. फोनला रेन्ज मिळत नसल्यानं ती वैतागली आहे. फोन ट्राय करता करता बडबड करते आहे.)
स्वप्नाः या घरात ना अजिबातच रेन्ज मिळत नाही… कित्ती वेळा सांगितलं निशिकांतला, आपण घर बदलू, दुसरीकडं रहायला जाऊ. पण त्याला इथंच रहायचंय. (वेगळ्या टोनमधे) माझ्या ऑफीसमधले कलीग्ज इथेच राहतात, आमचा छान ग्रुप आहे, आम्ही ऑफीसला जाताना कार पूलिंग पण करु शकतो… (तुच्छतेने) सो मिडल-क्लास! आली.. आली.. रेन्ज आली. लागला फोन… (फोनवर) हां सुनिता, बोल… हो अगं, मधेच कट झाला ना फोन…. बघ ना, रेन्जच नाही मिळत इथं… हो, मी तर केव्हाचीच तयार आहे गं, पण निशिकांतला इथंच रहायचंय… हो ना, त्याला काय फरक पडतो म्हणा… तो जातो ऑफीसला निघून, दिवसभर मलाच रहावं लागतं इथे… हो ना, आणि वर्क फ्रॉम होम म्हणजे काय झोपा काढतो काय आपण? इथंसुद्धा ऑफीसइतकंच काम असतं, हे कळतच नाही त्याला… काय सांगतेस, तुझ्याकडंही तेच रामायण का? अगं या नवऱ्यांना आपण काम पण करावं आणि घर पण सांभाळावं, असंच वाटत असतं… अगं, इतका प्रॉब्लेम होतो ना घरुन काम करताना… आता हेच बघ ना, रेन्ज नसली की… हॅलो… हॅलो… सुनिता… श्शी… गेली परत रेन्ज… इथेच बसते आता काम करत, म्हणजे परत फोन आला तर रेन्ज मिळेल… (आत निघून जाते.)
(उजवीकडून पुष्पा हातात चहाचा कप घेऊन बाल्कनीत येते. गाणं गुणगुणत स्टूलवर बसते. डावीकडून स्वप्ना लॅपटॉप घेऊन येते आणि स्टूलवर बसते.)
पुष्पाः (स्वप्नाला बघून जोरात ओरडते.) अय्या! स्वप्ना तू?
स्वप्नाः (दचकून) हो, मीच आहे. एवढ्या जोरात ओरडायला काय झालं? दचकले ना मी…
पुष्पाः सॉरी सॉरी सॉरी… तू आत्ता घरी असशील असं वाटलं नव्हतं, म्हणून…
स्वप्नाः का गं? मी घरी कधी थांबायचं आणि बाहेर कधी जायचं, हे आता तू ठरवणार का?
पुष्पाः तसं नाही गं, स्वाती म्हणाली मला. स्वप्नाला कुठंतरी जायचं होतं.. म्हणून नाही आली.. भिश्शीला!
स्वप्नाः (सारवासारव करत) अच्छा अच्छा… ते होय… म्हणजे मला निरोप मिळाला होता ग्रुपवर.. पण माझं काम होतं जरा महत्त्वाचं, म्हणून मीच कळवलं तिला.. येणार नाही म्हणून.. भिश्शीला!
पुष्पाः तुझं बरंय बाई, तुला जमतं असं डायरेक्ट नाही म्हणायला… आमचं आयुष्य चाललंय लोकांची मनं राखण्यात… रांधा, वाढा, उष्टी काढा…
स्वप्नाः अय्या! म्हणजे स्वातीनं तुला स्वैपाकाला बोलवलं होतं तर…
पुष्पाः (जोरात ओरडते) एऽऽ मी काय स्वैंपाकीण वाटले का गं तुला?
स्वप्नाः (घाबरुन) अगं तसं नाही… तूच म्हणालीस ना, रांधा - वाढा आणि काहीतरी काहीतरी…
पुष्पाः अगं म्हण असते ती… बाईच्या जातीला हमखास करावी लागणारी कामं सगळी…
स्वप्नाः शी शी शी! बाईची जात काय, रांधा-वाढा काय… हाऊ ओल्ड-फॅशन्ड्‌!
पुष्पाः ओ स्वप्ना मॅडम. माहितीये तुमची फॅसण. रोज-रोज हॉटेलमधे जाण्याइतके पैसे असते, तर आम्ही तरी कशाला बसलो असतो घरी चपात्या लाटत! 
स्वप्नाः (लॅपटॉप ठेवून उभी राहते) मी काय म्हणते पुष्पा…
पुष्पाः (उठून उभी राहते) काय गं, काय?
स्वप्नाः आपण ना सोसायटीच्या चेअरमनला भेटायला जाऊ…
पुष्पाः (उत्सुकतेनं) कशाला गं कशाला?
स्वप्नाः आपला महिन्याचा मेन्टेनन्स खूपच वाढलाय नै का इतक्यात…
पुष्पाः ए हो ना, खरंच. पण आपण चेअरमनला कशासाठी भेटायचं ते सांग की.
स्वप्नाः अगं, आपल्या सोसायटीचा खर्च वाचवायची आयडीया आहे माझ्याकडं…
पुष्पाः (उत्सुकतेनं) काय आयडीया आहे? सांग की मला पण…
स्वप्नाः (हळू आवाजात गुपित सांगितल्यासारखं बोलते) आपण सोसायटीच्या चेअरमनला भेटायला जाऊ… (पुष्पा मधेमधे ‘हां हां’ करते.) आणि त्यांना सांगू… आपल्या सोसायटीच्या वॉचमनला… काढून टाका… त्याच्या पगाराचे पैसे वाचतील… आपल्याला वॉचमनची गरजच नाय… विचार का?
पुष्पाः ए का गं, का?
स्वप्नाः कारण… आपल्याकडं पुष्पा मॅडम आहेत. (नॉर्मल टोनमधे) सगळी खबर असते इकडं… कोण घरी बसलंय, कोण बाहेर गेलंय, कोण स्वैपाक बनवतंय, कोण हॉटेलात जेवतंय, कोण… (बोलत-बोलत लॅपटॉप उचलून पुन्हा बसते.)
पुष्पाः (रागानं) एऽऽ जास्त बोलू नकोस हं तू…
स्वप्नाः जास्त नै काही, खरं तेच बोलले. खरं बोललं की राग येणारच माणसाला.
पुष्पाः एहेहे हेहेहे… मी पण खरं तेच बोलले हो. निशिकांत भाऊजींनीच सांगितलं परवा चहाला आले तेव्हा… (खाली बसते) आणि मी काही दुर्बिण नाही लावून बसले तुझ्या घरात काय चाललंय बघायला. 
स्वप्नाः दुर्बिण कशाला लावायला पाहिजे? काय मस्त घरं बांधलीत आपल्या बिल्डरनं. दोन बिल्डींगच्या बाल्कन्या इतक्या जवळ… (उठून उभी राहते) इतक्या जवळ की, मधे टीपॉय ठेऊन पत्ते खेळू शकतो आपण! तरी मी निशिकांतला म्हणत होते, डोळे झाकून फ्लॅट खरेदी करु नकोस… पण त्याचं काहीतरी वेगळंच… (बडबडत राहते.)
पुष्पाः (काहीतरी आठवून उठते) ए पत्त्यावरनं आठवलं… परवाच्या मिटींगचा पत्ताच नाही घेतला मी. अशी कशी वेंधळी गं तू पुष्पा… (स्वतःशीच बडबडत खोलीत जाते. फोन शोधताना गाणं गुणगुणते. चालः दुक्की पे दुक्की हो, या सत्ते पे सत्ता…) चहाही राहू दे, राहू दे फालतू गप्पा.. चहाही राहू दे, राहू दे फालतू गप्पा.. विचारुन घेऊ दे आधी मला, परवाच्या मिटींगचा पत्ता.. फोन कुठं झाला बेपत्ता! फोन कुठं झाला बेपत्ता?
(ब्लॅक-आऊट)

प्रवेश २
(पुष्पा खोलीत बसून फोनवर बोलत आहे. स्वप्ना बाल्कनीत बसून लॅपटॉपवर काम करत आहे.)
पुष्पाः (फोनवर) हॅलो… संध्या? अगं फोन करणार होतीस ना मला?... मला फायनल लिस्ट बनवायची आहे परवाच्या मिटींगसाठी… तुला स्कीम कळालीय नीट की परत सांगू?... नाही नाही नाही, अगं काही फसवाफसवी नाही… मी बोललीये ना त्यांच्याशी… खूप सोप्पं आहे अगं… ते सगळं ट्रेनिंग देणारेत… आपण फक्त त्यांची मेम्बरशिप घ्यायची आणि त्यांचे प्रॉडक्ट विकायचे… अगं काय मस्त-मस्त प्रॉडक्ट आहेत… एकदा बघाल तर प्रेमात पडाल!... नाही नाही, मी नाही बघितले अजून, पण त्यांनी फोनवर सांगितलं ना मला… मीपण भेटले नाही अजून त्यांना… पण मला तरी स्कीम आवडली बाई… घरी बसून चार पैसे कमवायची संधी मिळतीय तर सोडा कशाला?... येतीयेस ना मग?... पैसे भरावे लागतील परवा थोडे… हॅलो… संध्या?... हॅलो… (फोन कट होतो.) ह्या फोनची पण काय कटकट आहे. (उठून बाल्कनीत जाते. पुन्हा फोन लावते. रिंग होते, पण फोन उचलला जात नाही.) फोन का नाही उचलत ही संध्या?... अच्छा अच्छा, पैशाचं नाव काढल्यावर लगेच कट झाला नाही का फोन? चिंगूस मेली! 
स्वप्नाः मला काही म्हणालीस का गं?
पुष्पाः छे छे! तुला कशाला काय म्हणेल? तुझं चालू दे… (पुन्हा फोन लावत खोलीत जाते.) हॅलो… अंजूकाकी? कशी आहेस तू?... मी मजेत… नाही अगं सहजच केला फोन… प्रेरणा कशी आहे?... आणि पिल्लू?... त्याच्या बारशाचे फोटो आले का गं?... नाही नाही, काही विशेष काम नव्हतं… म्हणजे एक छोटंसं काम होतं खरं तर… अगं एक बिझनेस सुरु करतेय मी… हो, मी म्हणजे मी एकटीच… घरुनच काम करायचं आहे… खूप सोप्पं आहे अगं… ते सगळं ट्रेनिंग देणारेत… आपण फक्त त्यांची मेम्बरशिप घ्यायची आणि त्यांचे प्रॉडक्ट विकायचे… हॅलो… हॅलो… काकी… (बोलत-बोलत बाल्कनीत जाऊन बसते.) आता येतंय का ऐकू?... हां, तर काय सांगत होते मी… अगं काय मस्त-मस्त प्रॉडक्ट आहेत… एकदा बघाल तर प्रेमात पडाल!... नाही नाही, मी नाही बघितले अजून, पण त्यांनी फोनवर सांगितलं ना मला… मीपण भेटले नाही अजून त्यांना… पण मला तरी स्कीम आवडली बाई… घरी बसून चार पैसे कमवायची संधी मिळतीय तर सोडा कशाला?... त्याचीच मिटींग आहे परवा. आणि मला काही मेम्बर गोळा करुन न्यायचे आहेत… येशील का मग तू?... पैसे ना? हो, भरावे लागतील परवा थोडे… हॅलो… हॅलो… (फोन कट होतो.) श्शी!! कट झालाच शेवटी. (पुन्हा नंबर डायल करायला जाते, पण थांबते) नाही पुष्पा, कट ‘झाला’ नाही.. कट ‘केला’ फोन.
स्वप्नाः मला काही म्हणालीस का गं?
पुष्पाः (स्वप्नावर राग काढते) तुझं काय गं मधे-मधे? तुझं-तुझं काम कर की. माझ्या बाल्कनीकडं कशाला कान लावून बसलीयेस?
स्वप्नाः मी माझंच काम करतीये हो. तूच माझ्या कानाजवळ येऊन आरडाओरडा करतीयेस म्हणून विचारलं…
पुष्पाः मी काही आरडाओरडा नाही केला. आता ह्या फोनला इथंच रेन्ज येते त्याला मी काय करणार? (बडबड करत पुन्हा खोलीत येते.) वैताग आहे नुसता… आपल्याच घरात आपल्यालाच बोलायची चोरी. मरु दे, मला कुठं वेळ आहे हिच्याशी भांडायला… (फोनवर नंबर डायल करते.) हॅलो… शिल्पा वहिनी? पुष्पा बोलतीये… काय? कृष्णा नाही हो, पुष्पा.. पुष्पा बोलतीये… हॅलो… ऐकू येतंय का?... थांबा एक मिनिट… (पुन्हा बाल्कनीत जाऊन बसते.) हॅलो, आता येतंय का ऐकू?... हो ना, अहो इतका प्रॉब्लेम आहे ना इथं रेन्जचा… चेन्ज नाही हो, रेन्ज रेन्ज, फोनची रेन्ज… हां, रेन्जचा प्रॉब्लेम आहे इथं… ते जाऊ दे, एका बिझनेसबद्दल बोलायचं होतं तुमच्याशी… ह्यांच्या नाही हो, माझ्या… अहो खरंच! एवढ्यातच केलाय सुरु… गुरु? गुरु नाही हो, सुरु सुरु… तेच तर सांगायचं होतं तुम्हाला… नाही, बाहेर नाही.. घरुनच काम करायचं आहे… खूप सोप्पं आहे हो… ते सगळं ट्रेनिंग देणारेत… आपण फक्त त्यांची मेम्बरशिप घ्यायची आणि त्यांचे प्रॉडक्ट विकायचे… अहो, काय मस्त-मस्त प्रॉडक्ट आहेत… एकदा बघाल तर प्रेमात पडाल!... नाही नाही, मी नाही बघितले अजून, पण त्यांनी फोनवर सांगितलं ना मला… मीपण भेटले नाही अजून त्यांना… पण मला तरी स्कीम आवडली… क्रीम नाही हो, स्कीम स्कीम… ही बिझनेस स्कीम हो… त्याचीच मिटींग आहे परवा. आणि मला काही मेम्बर गोळा करुन न्यायचे आहेत… याल का मग तुम्ही?... पैसे ना? हो, भरावे लागतील परवा थोडे… हॅलो… हॅलो… (फोन कट होतो. ती रागानं फोनकडं बघत बसते. काही सेकंदांतच तिला हुंदका अनावर होतो आणि ती रडू लागते.)
स्वप्नाः (दचकून पुष्पाकडं बघत) ओ पुष्पाताई, टीव्ही सिरीयलमधे रोल मिळाला की काय? नाही, रडायची प्रॅक्टीस सुरु केलीत म्हणून विचारलं. (पुष्पाकडून उत्तर येत नाही. स्वप्ना काळजीनं उठून उभी राहते.) ए पुष्पा… अगं काय झालं? बरी आहेस ना? (पुष्पा स्वप्नाकडं बघते आणि अजूनच जोरात रडू लागते.) अगं अशी रडतेस काय? काय झालं बोल तरी. (पुष्पा नुसतीच स्वप्नाकडं बघते आणि रडते. स्वप्ना काहीतरी विचार करुन बोलते.) थांब, मी तुझ्याकडंच येते. दार उघड.
(स्वप्ना डावीकडं आत निघून जाते. पुष्पा काही वेळ त्या दिशेनं बघत राहते. पुन्हा हुंदका देते आणि उजवीकडच्या विंगेत निघून जाते. थोड्या वेळानं दोघी पुष्पाच्या घरात येतात. पुष्पाचं हुंदके देणं सुरुच आहे.)
स्वप्नाः हां बोल आता… काय झालं रडायला? कुणी काही बोललं का? बरं वाटत नाहीये का? (पुष्पाच्या कपाळाला हात लावून) ताप आलाय का? (पुष्पाचे हात दाबत) काही दुखतंय का? डॉक्टरकडं जायचंय का? अरुण भाऊजींना फोन लावू का? (फोन शोधू लागते. पुष्पा अजूनच हुंदके देऊ लागते. स्वप्ना तिच्या जवळ येऊन बसते.) हे बघ पुष्पा, तू सांगितलंच नाहीस तर मला कळणार कसं, काय झालंय?
पुष्पाः (हळू आवाजात पुटपुटते) काही नाही झालेलं… माझंच चुकलं… कधी नव्हे ते अपेक्षा केली ना… मला अपेक्षा करायचा हक्कच कुठाय पण?... मी फक्त सगळ्यांची मनं राखायची…
स्वप्नाः (मधेच बोलते) हो, रांधायचं, वाढायचं आणि उष्टी काढायची! (पुष्पा दचकून स्वप्नाकडं बघते आणि पुन्हा हुंदके देऊ लागते. स्वप्ना गडबडून जाते.) सॉरी सॉरी सॉरी… चुकून बोलून गेले. तू नीट सांग ना काय झालंय…
पुष्पाः (हुंदके देत देत बोलते) काही नाही गं… लग्नाआधी मी पण जॉब करायचे. तुझ्यासारखा कॉर्पोरेट नसला तरी ठीकठाक होता. थोडेफार पैसे यायचे हातात… मला हव्या त्या गोष्टींवर खर्च करु शकायचे… म्हणजे मी पैशाच्या बाबतीत उधळी नव्हतेच कधी, तरी खर्च करायला आवडायचं… पण लग्न झालं आणि अरुण म्हणाले की, ‘तुला पैसे कमवायची गरजच नाही. आपलं भागेल माझ्या पगारात…’
स्वप्नाः अगं पण भागायचा काय संबंध यात? जॉब काय फक्त पैसे कमवण्यासाठी करतात का? तुझं करीयर, तुझा अनुभव, तुझं स्वातंत्र्य…
पुष्पाः (पुन्हा हुंदके देऊ लागते) जाऊ दे गं स्वप्ना… ह्या सगळ्या नशीबाच्या गोष्टी असतात. मला जॉब नाही करता येणार हे मी मान्य केलं. मग माझा सगळा वेळ मी दिला फॅमिलीसाठी - सण-बिण, लग्न-बिग्न, बारसं-बिरसं, वाढदिवस, डोहाळेजेवण, हळदीकुंकू…
स्वप्नाः (मधेच बोलते आणि जीभ चावते) भिश्शी-बिश्शी… सॉरी सॉरी सॉरी, तू बोल…
पुष्पाः बघ ना… सगळ्यांच्या घरी सगळ्या कार्यक्रमांना पुष्पा आधी हजर पाहिजे. कुणाची मुलं सांभाळायचीत, पुष्पा आहेच. कुणाला स्वैंपाकात मदत करायचीय, पुष्पा आहेच. कुणाला दवाखान्यात डबा द्यायचाय, पुष्पा आहेच… कुणाच्या…
स्वप्नाः … घरावर लक्ष ठेवायचंय, पुष्पा आहेच. (पुन्हा जीभ चावते) सॉरी सॉरी. चुकून बोलून गेले.
पुष्पाः असू दे गं, तूच एकटी आहेस जिनं माझ्याकडून कध्धीच कसलंच काम नाही करुन घेतलं… मी खूप भांडले असेल तुझ्याशी, टोमणे मारले असतील. पण खरं सांगू का स्वप्ना? तू एखाद्या दिवशी भेटली नाहीस तर करमत नाही आता मला…
स्वप्नाः (आश्चर्याने) काय सांगतेस काय, पुष्पा… अगं पण…
पुष्पाः (स्वप्नाच्या बोलण्याकडं दुर्लक्ष करत) मी कधी बोलले नाही, पण आज तुला सांगते. माझ्याकडून सगळ्यांच्या अपेक्षा आहेत. सगळ्यांच्या सगळ्या अपेक्षा मी पूर्ण करते. आणि आज कधी नव्हे ते मी अपेक्षा केली तर…
स्वप्नाः पण असली कसली अपेक्षा केलीस तू?
पुष्पाः (डोळे पुसत उत्साहानं सांगते) अगं तुला सांगायची राहिलीच की… एक मस्त बिझनेस स्कीम आहे… म्हणजे मला फारसं घराबाहेर पडायचीसुद्धा गरज नाही, आणि पैसेसुद्धा चांगले मिळणार आहेत…
स्वप्नाः (संशयानं) असली कसली स्कीम गं?
पुष्पाः अगं खूप सोप्पं काम आहे. ती कंपनी सगळं ट्रेनिंग देणारे. आपण फक्त त्यांची मेम्बरशिप घ्यायची आणि त्यांचे प्रॉडक्ट विकायचे. अगं, काय मस्त-मस्त प्रॉडक्ट आहेत…
स्वप्नाः (मधेच बोलते) हो ना, ‘एकदा बघाल तर प्रेमात पडाल!’
पुष्पाः अय्या, तुला कसं गं माहीत?
स्वप्नाः का माहिती नसणार? गेल्या तीन दिवसांत तीनशे फोन लावले असतील तू. आणि प्रत्येक वेळी फोनवर हे धृवपद आहेच… (पुष्पाची नक्कल करत) “एकदा बघाल तर प्रेमात पडाल! नाही नाही, मी नाही बघितले अजून, पण त्यांनी फोनवर सांगितलं ना मला… मीपण भेटले नाही अजून त्यांना… पण मला तरी स्कीम आवडली…”
पुष्पाः (रागानं) कर कर, तू पण चेष्टा कर माझी…
स्वप्नाः (पुष्पाला समजावते) तसं नाही गं… मी आधीच बोलणार होते तुझ्याशी, पण म्हटलं जाऊ दे. तुझा उगाच गैरसमज व्हायचा. म्हणजे मला अगदी मान्य आहे, तू सगळं सांभाळून काहीतरी काम करायची धडपड करतीयेस, पण…
पुष्पाः पण काय?
स्वप्नाः अगं अशा शेकडो स्कीम्स रोज येत असतात मार्केटमधे. पण त्यातल्या खरंच आपल्या उपयोगाच्या कोणत्या ते तपासून नको का बघायला? अशी गडबड करुन, त्यांच्या मार्केटींगला भुलून आपण आपला वेळ, आपले पैसे, आणि आपले कष्ट वाया नाही घालवायचे.
पुष्पाः (विचार करत) बरोबर आहे तुझं, पण…
स्वप्नाः हो हो, कळतंय मला. तू आत्ता आणलेली स्कीम खोटीच असेल कशावरुन? असंच म्हणायचंय ना तुला?
पुष्पाः हो ना… म्हणजे आपण ट्राय तर करुन बघू शकतो की. आणि तू पण चल ना माझ्यासोबत मिटींगला. तुला पण कळेल खरी स्कीम काय आहे ते…
स्वप्नाः नको नको नको. मला नाही यायचंय अशा कुठल्या मिटींगला. मी फक्त तुला दुसरी बाजू दाखवायचा प्रयत्न करतीये… (विचार करत) आणि मी काय म्हणते पुष्पा…
पुष्पाः काय गं काय?
स्वप्नाः तुला खरंच असं काहीतरी काम करायचं असेल ना, तर मी मदत करेन शोधायला. म्हणजे माझ्या कॉन्टॅक्ट्समधे विचारुन किंवा ऑनलाईन शोधून पण काहीतरी काम मिळू शकेल.
पुष्पाः ए खरंच तू मदत करशील मला?
स्वप्नाः नक्की करेन. ऐक्चुअली निशिकांतला सुद्धा सांगेन मी तुझ्यासाठी काम शोधायला. आणि अरुण भाऊजींशी सुद्धा बोलेल तो… कदाचित त्यांनी असा कधी विचारच केला नसेल. एकदा बोलून बघायला काय हरकत आहे?
पुष्पाः थँक्यू… थँक्यू सो मच, स्वप्ना… तू माझ्याबद्दल केवढा विचार केलास. आणि मी तुझ्याशी सारखी भांडत राहिले.
स्वप्नाः असू दे गं… मला पण आवडतं असं भांडायला. मी तरी आणि कुणाशी भांडणार आहे? (दोघी हसतात.) ए, पण तसली स्कीम-बिम नको हं परत शोधू दुसरी… “एकदा बघाल तर…”
दोघीः “…प्रेमात पडाल!”

(समाप्त)

प्रयोगासाठी पूर्वपरवानगी आवश्यक
© मंदार शिंदे
१९/०१/२०१८

Mobile: 9822401246



Share/Bookmark

Friday, May 10, 2019

चोर - पोलिस (नाट्य)

चोर - पोलिस
(लेखकः मंदार शिंदे ९८२२४०१२४६)
(एक मोठा पण निर्जन रस्ता. फूटपाथवर दोन बेंच दिसत आहेत. रात्रीचे साडेनऊ वाजलेत. दोन माणसांचे आवाज ऐकू येतात.)
पहिलाः चल, चल म्हणतो ना…
दुसराः नाही साहेब, जाऊ द्या मला.
पहिलाः आता जाऊ द्या काय? मगाशी त्या एकट्या माणसाला कशी दमदाटी करत होतास? नशीब, त्यानं मला बघितलं आणि आवाज दिला. चल, तुला दाखवतोच माझा हिसका…
दुसराः चुकी झाली साहेब, जाऊ द्या मला…
(एक इन्स्पेक्टर एका माणसाला ओढत आणतोय. इन्स्पेक्टर युनिफॉर्ममधे आहे. दुसऱ्या माणसाचे कपडे चुरगळलेले आहेत. तो इन्स्पेक्टरच्या तावडीतून सुटण्यासाठी धडपड करतोय.)
इन्स्पेक्टरः चल बस इथं. (त्या माणसाला बेंचवर बसवतो. तो मान खाली घालून बसतो.)
माणूसः साहेब, जाऊ द्या ना मला…
इन्स्पेक्टरः गप रे! काय लावलंय, जाऊ द्या ना.. जाऊ द्या ना.. (इन्स्पेक्टरचा फोन वाजतो. तो फोन बाहेर काढतो. थोडा दूर जाऊन फोनवर बोलतो.) हां हॅलो… कधी पोचनार?... का? आत्ता कसलं ट्रॅफीक?... पण आपलं नऊचं ठरलं होतं ना?... सॉरीला काय अर्थ आहे? दुसऱ्याच्या वेळेची काही किंमत आहे की नाही?... आता अजून अर्धा तास थांबून राहू?... (बेंचवर बसलेल्या माणसाकडं बघतो.) ठीकाय, मी पण एक काम उरकून घेतो तोवर… शक्य तितक्या लवकर या. (फोन ठेवतो आणि परत येतो.) हां, तर कोण, आहेस तरी कोण तू?
माणूसः (मान वर न करता) साहेब, चुकी झाली. माफ करा.
इन्स्पेक्टरः (फोनवरचा राग त्याच्यावर काढतो. आवाज चढवून) जेवढं विचारलंय तेवढंच सांगायचं. नाव काय तुझं? कधीपासून आलास ह्या एरियात?
माणूसः (मान खालीच) मी… मी इथंच राहतो साहेब.
इन्स्पेक्टरः एऽऽ मला शिकवतो काय रे? गेली पाच वर्षं ह्याच एरियात आहे आपण. इथल्या गोट्या खेळणाऱ्या पोरांनासुद्धा नावानं ओळखतो हां. तू याआधी कधी दिसला नाहीस इकडं…
माणूसः मी… खरं सांगतो साहेब… मला… मला जाऊ द्या… (उठून पळून जायचा प्रयत्न करतो. इन्स्पेक्टर झडप घालून त्याला पकडतो आणि पुन्हा बेंचवर बसवतो.)
इन्स्पेक्टरः हे बघ, तुझ्यासारखे छप्पन भुरटे चोर आत टाकलेत मी. माणसाचा चेहरा बघून ओळखतो आपण, त्याच्या मनात काय चाललंय ते… (त्याच्या जवळ जातो आणि त्याचा चेहरा वर करतो. काही क्षण निरखून पाहतो.) तुला बघितल्यासारखं वाटतंय कुठंतरी…
माणूसः (पुन्हा मान खाली घालतो) सांगितलं ना साहेब, मी इथलाच आहे…
इन्स्पेक्टरः गप रे! इथं नाही पाहिलेलं तुला. आणि गेल्या चार-पाच वर्षांत सुद्धा नाही. कुठंतरी पूर्वी भेटल्यासारखं वाटतंय. खरं सांग, कोण आहेस तू? कुठून आलास?
माणूसः जाऊ द्या ना साहेब, कशाला विषय वाढवताय. छोट्या-मोठ्या चोऱ्या करतो मी. ह्या रस्त्याला सामसूम असते संध्याकाळपास्नं. पोलिस-बिलिस कुणी फिरकत नाही आठनंतर…
इन्स्पेक्टरः (पटकन बोलून जातो) ते माहितीये मला…
माणूसः (मान वर करुन) आँ?
इन्स्पेक्टरः नाही… म्हणजे माझाच एरिया आहे ना, त्यामुळं माहिती आहेच मला - कुठं सामसूम असते, कुठं वर्दळ असते.
माणूसः (पुन्हा मान खाली घालतो) पण आजच कसं काय ह्या वेळेला आलात तुम्ही साहेब?
इन्स्पेक्टरः (आवाज चढवून) एऽऽ भुरट्या, आता माझी ड्युटी मी कुठं आणि कधी करायची हे तू सांगणार का रे मला?
माणूसः (मान वर करुन) तसं नाही साहेब, पण माझा हिशोब चुकला ना त्यामुळं.
इन्स्पेक्टरः तुझा हिशोब तर मीच जुळवणार आज… (बोलत बोलत त्याच्याकडं जाऊ लागतो. त्याचा चेहरा बघून पुन्हा थांबतो. बसलेला माणूस पटकन चेहरा फिरवतो.) तू खरं सांग कोण आहेस… तू…? (त्याला ओळख पटते पण विश्वास बसत नाही.)
माणूसः (मानेनेच होकार देतो.) होय, मीच आहे. मला माहिती होतं तू ओळखशील मला…
इन्स्पेक्टरः तू… तू खरंच राजूदादा आहेस? (त्याच्या शेजारी जाऊन त्याच्या चेहऱ्याकडं बघत बसतो.)
राजेशः (उठून उभा राहतो.) होय, मीच आहे राजेश घोडके. राजेश बळीराम घोडके. तुझा राजूदादा.
इन्स्पेक्टरः म्हणजे तू ओळखलं होतंस मला?
राजेशः होय, मगाशी त्या माणसानं पकडून दिलं ना मला तेव्हाच…
इन्स्पेक्टरः मग तोंड का लपवत होतास एवढा वेळ? ओळख का नाही सांगितलीस?
राजेशः (खिन्न हसतो) कुठल्या तोंडानं सांगणार? धाकट्या भावानं मोठ्या भावाला चोरी करताना पकडलं ही काय अभिमानाची गोष्ट आहे?
इन्स्पेक्टरः (उठून त्याच्या जवळ येतो. खांद्यावर हात ठेवतो.) दादा, अरे काय बोलतोयस तू? किती वर्षांनी भेटतोय अरे आपण… आठ? दहा?
राजेशः नऊ वर्षं झाली मला घर सोडून, बंटी. सॉरी… साहेब!
इन्स्पेक्टरः नाही नाही, बंटीच म्हण ना! किती वर्षांनी तुझ्या तोंडून माझं नाव ऐकतोय. आता कुणीच बंटी नाही म्हणत रे, सगळे बाळासाहेब म्हणतात. बाळासाहेब घोडके. (हसतो.) फक्त आई बाळ म्हणते…
राजेशः आई… कशी आहे रे आई? तुझ्यासोबतच राहते? की गावाकडंच आहे? आणि बाबा? आपले बाकीचे नातेवाईक? आपले मित्र? कसे आहेत सगळे?
बंटीः (शांतपणे चालत जाऊन बेंचवर बसतो.) तुला आठवतात का अजून… सगळे?
राजेशः म्हणजे काय! सगळ्यांची खूप आठवण येते. आईची, तुझी, मित्रांची, काका-काकू, मामा, आजी… सगळ्यांची… (बेंचवर जाऊन बसतो.)
बंटीः (कुत्सितपणे हसतो.) एवढीच आठवण येते तर आला नाहीस कधी भेटायला… एखादं पत्र नाही की फोन नाही… तू घर सोडून गेल्यावर आईची काय अवस्था झाली असेल, याची कल्पना तरी आहे का तुला?
राजेशः मान्य आहे मला… मान्य आहे मी तुम्हा सगळ्यांना त्रास होईल असा वागलो. पण… पण मला घर सोडणं भाग होतं बंटी. मला असह्य झालं होतं त्या वातावरणात राहणं… बाबांचे काळे धंदे, पोलिसांच्या धाडी, टोळ्यांमधली भांडणं, घरी दारु आणि पत्त्यांचे अड्डे… मला लवकरात लवकर त्यातून बाहेर पडायचं होतं बंटी… मला बाबांच्या छायेत राहून त्यांच्यासारखा गुंड नव्हतं व्हायचं…
बंटीः मग काय व्हायचं होतं तुला? हा असा भुरटा चोर? निर्जन रस्त्याला एकट्या-दुकट्याला अडवून घड्याळं-मोबाईल चोरणारा भामटा बनायचं होतं तुला?
राजेशः (शरमेनं मान खाली घालतो.) मान्य आहे मला… माझे निर्णय चुकले असतील. जे ठरवलं ते करता आलं नसेल. पण… पण मगाशी तुझ्याकडं बघून मी ते सगळं विसरलो. तू तरी त्या चक्रातून सुटलास. तू पोलिस झालास बंटी… माझंदेखील स्वप्न होतं पोलिस इन्स्पेक्टर व्हायचं. लहानपणी आपल्याला, आईला मारहाण करणारे आपले बाबा फक्त पोलिसांच्या वर्दीला घाबरायचे. तेव्हापासून वाटायचं, आपण मोठं झाल्यावर पोलिस व्हायचं. आणि… आणि बळीराम घोडकेच्या टोळीचा नायनाट करायचा!
बंटीः दादा… काय बोलतोयस तू हे?
राजेशः होय बंटी, हे स्वप्न घेऊनच मी घराबाहेर पडलो. पण… (निराशेनं मान हलवतो.) बरं, ते जाऊ दे. आई… आई खूप खूष असेल ना रे? तिनं बिचारीनं सगळीच आशा सोडून दिली होती. मला… मला भेटवशील तिला? मी घरी येऊ तुझ्या?
बंटीः (डोळे पुसतो.) अरे, म्हणजे काय… घरी ना… हो हो… (फोन वाजतो. बंटी फोन बाहेर काढतो. थोडा दूर जाऊन फोनवर बोलतो.) हॅलो… हो हो, तिथंच थांबलोय मी… या तुम्ही लवकर… किती वाजले काही कळतंय की नाही? (राजेशकडं बघतो.) आणि हो, जवळ आल्यावर मला फोन करा. डायरेक्ट येऊ नका, माझ्यासोबत आणखी कुणीतरी असेल… नाही नाही, काळजी नको… अहो, भाऊच आहे माझा… हो, सख्खा मोठा भाऊ आहे. खूप दिवसांनी भेटलाय ना, म्हणून जरा गप्पा चालल्यात… या तुम्ही. (फोन ठेवतो आणि परत येतो.)
राजेशः तुझं महत्त्वाचं काम आहे का काही?
बंटीः नाही… म्हणजे हो… एक्चुअली काहीजण भेटायला येणार आहेत.
राजेशः (संशयाने विचारतो) इथं?
बंटीः हो… म्हणजे जरा कॉन्फिडेन्शियल काम आहे. चौकीवर सगळी कामं नाही करता येत, म्हणून इथं… पण जास्त वेळ नाही लागणार. तू थांब इथंच. ते आले की मी जाऊन बोलतो आणि मग एकत्रच जाऊ घरी. ए मी आईला फोन करुन सांगू का, तू येणारेस म्हणून? (मोबाईल काढण्यासाठी खिशात हात घालतो.) ती खूष होईल खूप.
राजेशः (बंटीचा हात धरतो.) नको नको, तिला सरप्राईज देऊ आपण. मी थांबतो. तू तुझं काम करुन घे.
बंटीः एक काम कर ना नाहीतर… मी तुला पत्ता सांगतो, तू डायरेक्ट घरीच जा. आईला भेट, गप्पा मार. मी येतो माझी ड्युटी संपवून.
राजेशः अरे नको, मला एकट्याला नको पाठवूस. माझी अजून मनाची तयारी नाही झाली तेवढी. मी भेटल्याचा आनंद होईल म्हणा आईला, पण मी कोण आहे हे कळाल्यावर तिला काय वाटेल सांगता येत नाही. ती कशी रिऐक्ट होईल माहिती नाही. त्यापेक्षा आपण सोबतच जाऊ.
बंटीः असं म्हणतोस? बरं, ठीकाय. मी आपलं तुला ताटकळत ठेवायला नको म्हणून म्हटलं… (अस्वस्थपणे येरझाऱ्या घालतो.) ही समोरची पार्टी पण एवढा वेळ लावतीय ना… आत्तापर्यंत ड्युटी संपवून घरी गेलो पण असतो… (फोन वाजतो. बंटी फोन बाहेर काढतो. थोडा दूर जाऊन फोनवर बोलतो.) हां हॅलो… पोचले का तुम्ही?... हो हो, थांबा तिथंच… आलोच मी रोड क्रॉस करुन… (फोन ठेवतो. राजेशकडं वळतो.) दादा, तू थांब इथंच. मी आलो काम उरकून. (गडबडीनं दुसऱ्या बाजूला निघून जातो.)
(बंटी गेल्याची खात्री करुन राजेश उठतो. कपडे झटकतो, शरीर ताणतो. त्याची चाल बदललेली असते. बंटी गेला त्या दिशेला बघत उभा राहतो. काही सेकंदातच पोलिस गाडीचा सायरन वाजतो. अचानक घाबरलेला बंटी धडपडत येतो आणि राजेशच्या अंगावर आदळतो.)
बंटीः दादा… दादा, पोलिस… पळ इथून, दादा… मेलो…
राजेशः (बंटीला घट्ट धरुन ठेवतो.) बंटी… अरे काय झालं तुला? तू स्वतः पोलिस आहेस, विसरलास काय?
बंटीः नाही दादा… मी… खोटं बोललो. मी पोलिस नाही… मी बाबांचाच धंदा चालवतोय… आपण दोघंही सारखेच आहोत, दादा. आपल्या रक्तातच हा धंदा आहे… तू चल, मी तुला सांगतो सगळं… आत्ता इथून निघ आधी… ते येतील… ते बघ आले… इकडंच आले ते…
राजेशः अरे पण त्यांच्याकडं गाडी आहे. तू किती लांब पळणार? त्यापेक्षा… तुझ्याकडं रिव्हॉल्व्हर आहे ना? चालव ना त्यांच्या गाडीवर… पंक्चर तरी कर…
बंटीः (राजेशच्या पकडीतून सुटण्यासाठी धडपडतो, ओरडतो.) तुला समजत कसं नाही रे… मी खरा पोलिस नाही. ही वर्दी खोटी आहे, ही पिस्तूलपण खोटी आहे. तू… तू चल ना इथून…
राजेशः (शांतपणे पँटच्या मागे खोचलेलं रिव्हॉल्व्हर काढतो.) मग ही ट्राय करतोस?
बंटीः (राजेशच्या हातात पिस्तूल बघून अवाक्‌ होतो. मागं मागं सरकत बेंचवर कोसळतो.) कोण… कोण आहेस तू?
राजेशः तू जसा खोटा पोलिस होतास ना, तसाच मी पण खोटा चोर होतो. (पिस्तूल बंटीवर रोखतो. खिशातून फोन काढतो. नंबर डायल करतो.) गुड इव्हिनिंग सर, एसीपी राजेश घोडके हिअर… येस्स सर, मिशन सक्सेसफुल! बळीराम घोडके टोळीचा म्होरक्या बाळासाहेब घोडके माझ्या ताब्यात आलाय… होय सर, मी त्यासाठीच थांबलो होतो. समोरच्या पार्टीच्या चारही जणांना आपली माणसं घेऊन गेलीत… होय सर, मी स्वतः बाळा घोडकेला घेऊन येतोय… थँक्यू सर, तुम्ही माझ्यावर विश्वास टाकलात म्हणूनच हे शक्य झालं… आता बळीराम घोडकेच्या टोळीचा नायनाट झालाच म्हणून समजा… ओक्के सर… गुड नाईट! (फोन ठेवतो. बंटीकडं बघतो आणि चालायला लागतो. बंटी मान खाली घालून त्याच्यामागे चालत जातो.)

© मंदार शिंदे 9822401246 (प्रयोगासाठी पूर्वपरवानगी आवश्यक)


Share/Bookmark