Dil Feka, Tune Pakda... (Marathi Short Story)

 

“मराठी कविता म्हणजे फारच अवघड प्रकरण आहे बुवा,” माझा मित्र अगदी कळकळीनं बोलत होता.

“का रे, एवढं वैतागायला काय झालं?” मी विचारलं.

“वैतागणार नाही तर काय? चांगलं पोतंभर गहू घातलं गिरणीत, की मूठभर पीठ निघतंय बघ!”

माझ्या डोळ्यांसमोर, केस - मिशा - अगदी डोळ्यांच्या पापण्यादेखील पांढऱ्या झालेला माझा मित्र, एका मोठ्या पिठाच्या गिरणीच्या तोंडाशी, खाली वाकून, पीठ का येत नाही म्हणून मशिनमध्ये घुसू पाहतोय, असं चित्र उभं राहिलं. मला खुदकन् हसू आलेलं पाहून तो जास्तच वैतागला.

“हं, हसा हसा, तुम्हाला हसू येणारच. तुम्ही हिंदीत पण लिहिता ना…”

“अरे हो हो, असा एकदम हिंदी-मराठी भाषावाद का उकरून काढतोयस? आणि तुला कुणी नको म्हटलंय का हिंदीत लिहायला? तुझाच हट्ट ना - म्हणे, मातृभाषेशी प्रतारणा करणार नाही, वगैरे वगैरे…”

“करा, अजून चेष्टा करा गरीबाची…” तो अधिकच हिरमुसला. मीच मग समजुतीच्या सुरात विचारलं, “जाऊ दे रे ते सगळं, काय झालं ते तरी सांगशील का?”

“काय सांगायचं? अरे परवा शखूसाठी एक छान कविता केली होती.”

“शकू? कोण शकू?” मी त्याच्या मैत्रिणींची नावं आठवायचा प्रयत्न केला.

“शकू नाही रे, शखू.. श-खू… शिखा नाही का माझी मैत्रिण?”

“अच्छा अच्छा शिखा! ती नागपूरची? आणि एवढं चांगलं ‘शिखा’ नाव असताना ‘शकू’ काय म्हणतोस रे? तिचं काव्यात्मक नामकरण केलंयस की काय - शकुंतला, शाकंभरी, वगैरे?”

“छे छे, तसं काही नाही,” उगाचच लाजत तो म्हणाला, “ते आपलं आमचं खाजगीतलं काहीतरी…”

“खाजगीतलं? असू दे, असू दे. कवितेबद्दल काहीतरी सांगत होतास. की ते पण तुमचं खाजगीतलं काहीतरी...?”

“नाही रे, तेच तर सांगत होतो,” तो पुन्हा वैतागून बोलू लागला, “अरे ही शखू, म्हणजे शिखा, मूळची नागपूरची. सध्या मुक्काम पोस्ट पुणे. शिक्षण पूर्णपणे इंग्रजी माध्यमात…”

“वय किती? उंची? आणि…” मी पुढं विचारू लागलो.

“का रे, तुला काय करायचंय?” त्यानं रागावून विचारलं.

“तसं नाही रे, तू मला तिचा बायो-डाटा वाचून दाखवल्यासारखी माहिती सांगतोयस, म्हणून मीच मदत केली मुद्दे आठवायला…”

“अरे बायो-डाटा कुठला? मला सांगायचं हे होतं की मूळ गाव नागपूर आणि शिक्षण इंग्रजी माध्यमातलं. परीणाम - मराठीच्या नावानं बोंब, अगदी दोन्ही हातांनी…”

“आणि अशा पोरीला तू तुझ्या साजुक तुपातल्या मराठी कविता ऐकवतोस? ग्रेट आहेस यार!”

“कसला ग्रेट? ऐक तर खरं. हिच्यासाठी मी एक सुंदर कविता केली, माझ्या स्वतःच्या सुंदर हस्ताक्षरात लिहून तिला प्रेमानं वाचायला दिली.”

“मग?”

“मग काय? संध्याकाळच्या छान गार वाऱ्यात, झेड ब्रीजवर बसलो होतो. तिला सांगितलं, तुझ्यासाठी गिफ्ट आणलंय म्हणून. तीही लाजली. मी खिशातून हा कवितेचा कागद काढला, तिच्यासमोर धरला, आणि तिला म्हणालो, वाच!”

“मग?”

“छान लाजत-बिजत तिनं कागद हातात घेतला, माझी कविता वाचली, आणि काय झालं कुणास ठाऊक, तिचा चेहरा एकदम अजीर्ण झाल्यासारखा झाला. माझ्याकडं एक तुच्छतापूर्ण कटाक्ष टाकून ती उठली, गाडीवर बसली, गाडी स्टार्ट केली आणि भुर्रकन निघून गेली.”

 

“बाप रे, मग तू काय केलंस?”

“काय करणार? तिच्याच गाडीवर बसून गेलो होतो ना. चालत चालत स्टॉपवर गेलो, बस पकडली आणि घरी आलो.”

“अरे, ते नाही विचारलं मी. काय केलंस म्हणजे, तिला थांबवायचा प्रयत्न नाही का केलास?”

“नाही रे बाबा, ती गाडी चालवत असली की ट्राफिक पोलिस पण तिला थांबवायला धजावत नाही. मी काय थांबवणार?”

“अशी काय डेंजर कविता दिलीस बाबा तिला वाचायला? काही चावट लिहिलं होतंस की काय?”

“छे, छे! असलं-तसलं काही लिहित नाय आपण. माझ्या मनातले, अगदी आतले भाव मांडले तिच्यासमोर…”

“बरं बरं, आता आणखी सांडू नकोस. काय लिहिलं होतंस सांगशील तर खरं.”

“ऐक हं,” आयताच श्रोता मिळाल्यानं त्याला स्फुरण चढलं. चेहऱ्यावर अगदी काकुळतीचे भाव आणून त्यानं मला त्या ऐतिहासिक ओळी ऐकवल्या -

“मम हृदयीचे भाव कळावे

तव हृदयी मज स्थान मिळावे,

मम नयनांची पुष्पांजली ही

स्वीकारून तव मुख उजळावे…”

“च्यायला, शिखा ग्रेट आहे यार,” त्याची लिंक तोडून मी म्हणालो. त्याच्या कवितेला दाद द्यायचं सोडून मी शिखाचं कौतुक का करतोय ते त्याला कळेना.

“का रे, ती का ग्रेट?”

“नाही तर काय? अरे असलं काहीतरी वाचून ती मुलगी चक्क शांतपणे निघून गेली.”

“बघ ना, माझ्या कवितेची, माझ्या प्रतिभेची ही किंमत?” त्याचा इगो खूपच दुखावला गेला होता.

“अरे कसली डोंबलाची प्रतिभा? साधा कॉमन सेन्स नाही यार तुला.”

“का, काय झालं?” तो पुन्हा हिरमुसला.

“साल्या, एक तर इंग्लिश मिडियमच्या मुलीशी मैत्री करायची, तिला झेड ब्रीजवर घेऊन जायचं, ते पण तिच्याच गाडीवरून. आणि तिथं बसून तिला हे असलं काहीतरी वाचायला द्यायचं. ती पण खरंच ग्रेट आहे. मी असतो ना तिच्या जागी, तुला उचलून पुलावरून खाली फेकून दिलं असतं, निघून जाण्यापूर्वी.”

“हे अति होतंय बरं का,” माझं बोलणं त्याला फारच लागलं असावं. “काय लिहायला पाहिजे होतं मग मी?”

“अरे, जरा वाचणारं कोण आहे, वातावरण कसं आहे, याचा अंदाज घेऊन लिहावं. थोडं रोमँटीक, थोडं फिल्मी, अगदी हलकं फुलकं…”

“म्हणजे कसं?”

“म्हणजे असं काहीतरी -

दिल मेरा आवारा 

चाहे तेरे दिल का कमरा,

नैनों में फूलों का गजरा 

खिल उठेगा मुखडा तुम्हारा…”

“अरारारारा… काय रे, काय पण कविता. काय ते कल्पना-दारिद्रय!"

“वा रे वा! कल्पना-दारिद्रय काय? 'तव हृदयी स्थान मिळावे' म्हणजे रहायला 'कमरा' हवा असंच ना? आणि 'नयनांची पुष्पांजली’ म्हणजे कल्पनेची भरारी काय रे? 'नैनों में फूलों का गजरा' म्हणजे वेगळं काय म्हटलं मी? तुझ्या रबराच्या चपलेसारख्या शब्दबंबाळ कवितेपेक्षा माझी शायरी मख्खनसारखी नाही का उतरणार घशात?”

“अरेरेरेरेरे, कुठुन बुद्धी झाली आणि तुला सांगायला आलो? अरे, काय तुझी भाषा, काय तुझ्या उपमा? नैनों में गजरा काय, रबराची चप्पल काय, अरे कशाचा कशाला संबंध तरी लागतोय का?”

“करेक्ट! अगदी असंच वाटलं असणार शिखाला. मम हृदयीचे तव हृदयीचे, मुखात माशी कडमडली,” मी मुद्दाम त्याला डिवचलं.

“बरोबर आहे, बरोबर आहे. तुम्ही हिंदीत लिहिता ना. मातृभाषेची खिल्ली उडवणारच तुम्ही.” तो पुन्हा हिंदी-मराठी वादावर घसरला.

“अरे, त्याचा काय संबंध इथं? मी मराठी वाईट आणि हिंदी भारी असं थोडंच म्हणतोय? फक्त आपण कुणासमोर, कुठं, काय बोलायचं याचं भान राखावं माणसानं.” मी माझा मुद्दा मांडला.

“असं कसं, असं कसं? एक तर सोयीस्कर बदल करून ठेवलेत हिंदी भाषेत. मला तर वाटतं, पूर्वी सगळेच मराठीत बोलत असणार; पण गाणी लिहायला बसले की शब्द जुळवत-जुळवत काहीतरी वेगळीच भाषा बनत गेली असेल. तुमच्यासारख्या सगळ्यांनी मिळून मग गाणी लिहायची वेगळी भाषाच मंजूर करून घेतली असेल तेव्हाच्या राजा-महाराजांकडून. कसली सोयीस्कर भाषा आहे - इकडून तिकडून चार शब्द गोळा करायचे - दिल, प्यार, नैना, सावन, असे काहीबाही - आणि झाली गाणी तयार. एकदम सुरात. यमक जुळणार, चाल बसणार. नाही तर आम्ही, बसलोय मराठीचं दळण घालून.” तो अगदी पोटतिडकीनं बोलत होता.

“सोयीस्कर भाषा कसं काय म्हणतोयस तू हिंदीला?” मी विचारलं.

“हे बघ, हिंदीमध्ये मराठीपेक्षा मुळाक्षरं कमी, जोडशब्द कमी, जिभेला त्रास कमी. मराठीत मात्र उच्चाराइतकी मुळाक्षरं, जड-जड जोडाक्षरं. कशी जुळवायची यमकं, कशी बसवायची चाल?”

“म्हणजे? हिंदीत अक्षरंच कमी आहेत असं तुला म्हणायचंय की काय?”

“होच मुळी! आता मला सांग, मराठीत जर आपण काळा-निळा म्हणू शकतो, तर हिंदीत बोलताना काला-निला का म्हणायचं? हे 'ळ' 'कुठे गायब झालं हिंदीतून?”

“आयला खरंच की! माझ्याही कधी डोक्यात आलं नाही. हिंदी बोलणाऱ्यांची जीभ वळत नसेल बहुतेक ‘ळ’ म्हणायला.”

“वा रे वा! त्यांच्या तोंडाचा आकार काय वेगळा असतोय का? आणि त्यांचं जाऊ दे, तुला तर ‘ळ’ म्हणता येतं ना?”

“मग काय, येतंच मुळी. हे बघ - श्रावणात घन निळा बरसला; घननीळा, लडीवाळा, झुलवू नको हिंदोळा…”

“बास, बास, कळालं तुझी जीभ किती वळवळते ते. आता मला सांग, तुला ‘ळ’ माहिती असूनही हिंदीमध्ये लिहिताना तू ‘ल’ का वापरतोस?”

“म्हणजे, तसं… तसंच असतं बुवा हिंदीत,” मला खरंच सुचलं नाही.

“तसंच म्हणजे कसं?” त्याला आता उत्साह आला होता. “तसंच म्हणजे कसं? मी सांगू? तसंच म्हणजे सोयीस्कर! म्हणजे आधी ओळी अशा सुचल्या असणार -

यशोमति मैंया से बोले नंदलाला,

राधा क्यों गोरी, मैं क्यों काळा?”

त्यानं या ओळी गाऊन दाखवल्यावर मला हसू आलं. "खरंच की, म्हणजे ‘हम काळे है तो क्या हुवा दिळवाळे हैं’ असं काहीतरी लिहायला लागलं असतं नाही का?”

“बरोब्बर!” त्याला आता हुरूप चढला होता. “तर मग, त्या काळच्या सर्व कवी, गीतकारांनी एकत्र येऊन ही अशी त्रास देणारी मुळाक्षरं शोधून काढली आणि त्या सगळ्यांना कवितेच्या, गाण्यांच्या देशातून हद्दपार करून टाकलं. ज्ञ, ळ, ण, अशी ती दुर्दैवी अक्षरं होती,” एखाद्या इतिहासकाराच्या आविर्भावात तो हे सगळं बोलत होता.

“हं, लहानपणी मलाही प्रश्न पडायचा - ते शाळेत शिकवतात ते ‘विज्ञान’ आणि टीव्हीवरच्या हिंदी बातम्यांमध्ये म्हणतात ते ‘विग्यान’ वेगळे आहेत की काय?”

“आता पुढं ऐक - मराठीत शब्द होता ‘डोळे’. इतका सुंदर अवयव, पण त्या ‘ळ’नं केला ना घोटाळा? आता यमक काय जुळवायचं कवितेत - सांग बरं…”

मी आपलं असंच काहीतरी बोललो -

“माझे डोळे, तुझे गोळे,

तोंडात बोळे, चोंबाळे!”

“अरेरेरेरे, चुकलो, चुकलो तुला विचारून,” तो परत वैतागला.

“अरे मी काय केलं? तूच सांगितलंस ना, डोळे यमकात बसवायला." मी.

“चूक झाली कविराज. आता ते डोळे यमकातून काढून परत खोबणीत बसवा. तर मी काय सांगत होतो - ‘डोळे’ यमकात बसत नाहीत म्हटल्यावर आले ‘नैना. आता ‘नैना’ची यमकं बघ - नैना, रैना, है ना, ना ना… कसं अगदी काव्यात्मक वाटतै ना?”

“होय रे, म्हणूनच ‘नैना’शिवाय गाणं लिहिलंच जैना!” मी तेवढ्यातल्या तेवढ्यात तारे तोडले.

“आता पुढचा शब्द बघ - रात्र! ओळी अशा लिहिल्या असणार -

‘जिंदगी भर नहीं भूलेगी वो पावसाळी रात्र…’

आता या ‘रात्री’ला यमक काय जुळवायचं - मात्र की पात्र?”

“हा हा हा… ते ‘पात्र’ भारी बसंल बरं का त्यात -

‘जिंदगी भर नहीं भूलेगी वो पावसाळी रात्र

कितना रडवेला है वो भारत भूषण का पात्र…’”

“गप रे, कशालाही काहीही जोडतोयस तू. तर, ते ‘रात्र’ त्रास देऊ लागल्यावर तिथं आलं ‘रात’. आता बघ जादू - रात, बात, मात, मुलाकात, जजबात… कसलं फिल्मी झालं ना एकदम?”

“हं, बरोबर!” मी मनातल्या मनात पुढची यमकं जुळवत म्हणालो.

“आणि हृदयावर तर काही बोलायलाच नको. त्याचं तर एकदम ‘दिल’ करून टाकलं आणि गाणी अशी टपा-टपा टपा-टपा पडायला लागली गारांसारखी. मी सांगतो, हा ‘हृदय’ शब्द कुठल्याच यमकात, कुठल्याच सुरात बसत नसल्यानं हजारो प्रतिभाशाली कवींची कारकीर्द अकाली खुंटून संपली असावी…”

“...तुझ्यासारखी!” मी उगाच चेहरा पाडून म्हणालो. त्यानं ते खरंच मनावर घेतलं. त्याचा चेहराही पडला.

“हो ना, किती कष्टानं, रात्री जागून कविता करायच्या. आणि भाषेच्या मर्यादेमुळं आमची प्रतिभा पाण्यात जायची.”

“हं,” मी त्याचं सांत्वन करत म्हणालो, “आता एखादी दुःखाची वेदना पोचवेल अशी कविता करून ऐकव शिखाला.”

“मी पण तोच विचार करतोय. पण आत्ता कविताच सुचत नाहीये. कालच संदीप सरांची एक कविता वाचली. तीच द्यावी म्हणतोय माझ्या सुंदर हस्ताक्षरात लिहून…”

मला परत तोच सीन आठवला. शिखाच्या गाडीवरून दोघं झेड ब्रीजवर जाणार; तो आपल्या खिशातून कवितेचा कागद काढून तिच्या हातात देणार; ती लाजत, हसून तो कागद घेणार; त्यावरच्या 'सुंदर' हस्ताक्षरातल्या काही अगम्य ओळी वाचणार; आणि मग…

“कुठली रे, कुठली कविता?” मी मुद्दाम विचारलं.

त्याला पुन्हा स्फुरण चढलं. जरा आठवल्यासारखं करून त्यानं कविता म्हणायला सुरुवात केली -

“हृदय फेकले तुझ्या दिशेने

झेलाया तू गेलीस पटकन्

गफलत झाली परि क्षणांची

पडता खाली फुटले खळकन्”

मगाचच्या सीनमध्ये मी ह्या ओळी बसवून खो-खो हसत सुटलो. त्याचा चेहरा कावरा-बावरा झाला. हे ‘अती’ होतंय हे लक्षात आल्यानं मी हसू आवरलं. खिशातून डायरी-पेन काढलं. चार ओळी खरडल्या. कागद फाडून त्याच्या हातात दिला आणि सांगितलं, “हे तिला समजेल अशा भाषेत लिहिलंय. तुझ्या भावना पुरेपूर पोचतील असा प्रयत्न केलाय. मी निघतो आता. मी गेल्यावर वाच आणि काय झालं ते नक्की सांगायला ये…” बोलत बोलतच मी निघालो. अजून एक क्षणही हसू दाबून ठेवणं अशक्य होतं, म्हणून.

डायरीतल्या पानावर लिहून दिलेल्या ओळी होत्या -

“दिल फेका -

तूने पकड़ा,

तूने छोड़ा -

हुआ टुकडा.”

- मंदार शिंदे

(‘जत्रा’ जुलै-ऑक्टोबर २०१४)

९८२२४०१२४६

Dil Feka, Tune Pakda... (Marathi Short Story)

Baasari - Short Story in Marathi

बासरी

******

एके दिवशी एका शहरात आला एक बासरीवाला. रंगीत-रंगीत बासऱ्या त्यानं आणल्या होत्या विकायला. स्वतः वाजवत होता तो बासरी खूप सुंदर. मंत्रमुग्ध होऊन जाई, सूर पडती ज्याच्या कानांवर.

मोठमोठ्यानं ओरडत होता - बासरी घ्या बासरी.. बासरी सांगेल एक सत्य किंवा देईल आनंद नक्की. ओरडून झाल्यावर वाजवू लागे बासरी पुन्हा-पुन्हा. आनंदानं ऐकणारे मग डोलवू लागती माना.

लोकांना वाटलं नक्कीच ही बासरी आहे खास. बासरीसोबत खरा आनंद मिळणार अगदी हमखास! बासरीवाला म्हणतच होता - बासरी घ्या बासरी.. बासरी सांगेल एक सत्य किंवा देईल आनंद नक्की. 

जिथं-जिथं तो जाईल तिथं लागला जणू मेळा. बासरी विकत घ्यायला एवढे लोक झाले गोळा. दुपारपर्यंत त्याच्या सगळ्या बासऱ्या विकून झाल्या. स्वतःची एकच बासरी उरली हातामध्ये त्याच्या. एकजण म्हणाला त्याला - हीपण बासरी विकून टाक. नकार देऊन बासरीवाला घरी निघाला चूपचाप. 

विकत घेतली ज्यांनी बासरी, बसले सगळे वाजवायला. एकाची पण वाजेना धड, लागले हवा फुंकायला. तुझी वाजते का, त्याची वाजते का, चौकशी झाली सुरु. सूर कुणालाच काढता येईना, नुसता आवाज फुरुफुरु.

लोकांना आता वाटायला लागलं, फसवणूक झाली आपली. एकाची पण वाजेना कशी सुरात नवीन बासरी. बासरीवाल्याची एकच बासरी होती चांगली वाजणारी; बाकीचा माल खराब त्यानं मारला आपल्या माथी. चिडले लोक, बासरीवाल्यानं दिला होता धोका. शिकवू त्याला नक्की धडा, भेटू तर दे पुन्हा.

थोड्या दिवसांनी पुन्हा आला बासरीवाला शहरात. सूर तेच पुन्हा घुमले त्याच गल्ली-बोळात. चला चला, जाब विचारू, घरोघरी गेला निरोप. त्याच्याभोवती गोळा होऊन सगळे करू लागले आरोप.

वादावादी झाली खूप, पण निकाल काही लागेना. न्यायाधीशांकडं घेऊन गेले न्यायनिवाडा करायला. घडलं काय, तक्रार काय, सांगितलं सगळं उलगडून. जज साहेब बुचकळ्यात पडले, असली केस ऐकून.

काहीतरी गडबड आहे नक्की, आली त्यांना शंका. एवढे लोक उगीचच नाही करणार एकत्र दंगा. बासरीवाल्याला म्हणाले -  सांग, काय घडलं होतं? खराब बासरी विकलीस ह्यांना, खरं आहे की खोटं?

खोटं आहे, न्यायाधीश साहेब, तो म्हणाला ठासून. चांगल्याच बासऱ्या दिल्यात मी, एक-एक तपासून. खराब बासरी एकसुद्धा मी सोबत नाही ठेवत. काही म्हणा, खोट्याचा धंदा आपल्याला नाही झेपत.

जज म्हणाले - यांच्या बासऱ्या का नाही वाजत देवा? तुझ्याच बासरीतून सुमधुर संगीत, यांच्यातून नुसती हवा?

तो म्हणाला - म्हणणं माझं नीट ऐकलं नाही ह्यांनी. बासरी सांगेल एक सत्य किंवा देईल आनंद नक्की.

म्हणजे काय, नीट सांग, जज साहेब म्हणाले. सत्य मिळेल की आनंद, हे कसे ओळखायचे?

तो म्हणाला - बासरीनं माझ्या नसेल दिला आनंद; पण सत्य सांगितलेलं दिसणार कसं, डोळेच जर ठेवले बंद? बासरी विकत घेतली म्हणून संगीत कसं येईल? वाजवायला येत नसेल तर नुसती हवाच येईल-जाईल.

सगळ्या बासऱ्या घेतल्या परत, हिरव्या, पिवळ्या, रंगीत. एक-एक बासरी वाजवून त्यानं ऐकवलं मधूर संगीत.

मला आनंदी बघून ह्यांना वाटलं, सोप्पं आहे. दहा रुपयात बासरी आणि आनंद, फारच स्वस्त आहे. खरं तर ह्यांना माहीत नाही बासरी कशी वाजवायची. अपेक्षा मात्र सगळ्यांना आहे सुमधूर संगीत ऐकायची. सत्य माझ्या बासरीनं सांगितलं आहे, साहेब. क्षमता आणि अपेक्षांचा बसत नाही इथं मेळ. आरोप ह्यांचा माझ्यावर, फसवणूक मी केली. स्वतःच स्वतःला फसवणाऱ्यांची फिर्याद तुम्ही घेतली.

कष्ट नकोत, शिक्षण नको, मग आनंद कसा मिळेल? पैशानं विकत मिळेल बासरी, संगीत कसं मिळेल? मिळवू शकतात आनंद हे स्वतः बासरी वाजवायला शिकून. तुमचा वेळ वाया घालवला बघा, माझ्यावर आरोप करून.

जज साहेबांनी डोलवली मान, केस झाली सोपी. आरोप करणारे फिर्यादी आता स्वतःच झाले आरोपी. बासरीवाल्याचं केलं कौतुक, केली त्याची सुटका. आनंदाची चाहूल दाखवून लावून गेला चटका… 

मूळ हिंदी कथा - सचिन कुमार जैन

मराठी रूपांतर - मंदार शिंदे

Baasari - Short Story in Marathi

Manache Khel (Marathi Story)

मनाचे खेळ

(मंदार शिंदे 9822401246)

कीर्तीच्या ताईने आज एक नवीनच गोष्ट सांगितली. "रविवारी काहीतरी वेगळा खेळ खेळायचा आणि सोमवारी वर्गात आल्यावर त्याबद्दल सगळ्यांना सांगायचं!"

"वेगळा खेळ म्हणजे नक्की काय खेळायचं, ताई?" असं कीर्तीने विचारलं, तेव्हा ताई म्हणाली, "नेहमी खेळता त्यापेक्षा वेगळा खेळ."

"पण आम्हाला थोडेच खेळ खेळता येतात, ताई," सिकंदर म्हणाला.

"अरे म्हणूनच तर वेगळा खेळ खेळायला सांगितलाय ना! त्याशिवाय तुम्हाला आणखी खेळ कसे माहित होणार? जरा विचार करा आणि नवीन खेळ शोधून काढा. सोमवारी वर्गात याल तेव्हा तुम्हाला खूप नवीन नवीन खेळांबद्दल ऐकायला मिळणार आहे."

"पण ताई…" कीर्ती काहीतरी विचारणार होती, पण बोलता बोलता मध्येच थांबली.

"काही शंका असेल तर विचारून घ्या," ताई हसत हसत म्हणाली.

"शंका नाही ताई, पण एक रिक्वेस्ट आहे," ज्योती म्हणाली.

"कसली रिक्वेस्ट?" ताईने विचारलं.

"अगदीच नवीन खेळ शोधून काढायचा म्हणजे फारच कडक नियम आहे, ताई. काहीतरी सूट मिळाली तर बरं होईल…" ज्योतीनं असं म्हटल्यावर कीर्तीनं तिच्याकडं कौतुकानं बघितलं. तिलासुद्धा असंच म्हणायचं होतं, पण कसं म्हणायचं असं वाटून ती मध्येच थांबली होती.

ताई म्हणाली, "फार टेन्शन नका घेऊ. थोडा विचार तरी करा... बरं, ठीक आहे. चला, मी एक सूट देते तुम्हाला…"

"हुर्रेऽऽऽ" सगळी मुलं एकदम ओरडली.

"अरे हो हो, मी अट रद्द केलेली नाही, थोडीशी सूट देईन म्हणाले. अगदी नवीन खेळ नाही सुचला तर निदान नवीन सवंगडी तरी शोधावेच लागतील."

"म्हणजे... खेळ जुनाच चालेल पण वेगळ्या दोस्तांसोबत खेळायचा, असंच ना?" सिकंदरने स्पष्टच विचारून टाकलं.

"हो हो, असंच असंच!" ताई हसत म्हणाली आणि तिने आपली बॅग आवरायला घेतली. म्हणजे आता वर्ग संपला असं सगळ्या मुलांना कळालं.

आता नक्की काय खेळायचं आणि कुणासोबत खेळायचं, यावर विचार करत सगळी मुलं आपापल्या घराकडे चालायला लागली.

"आई, मला काहीतरी नवीन खेळ सुचव ना!" घरी आल्या आल्या कीर्ती म्हणाली.

"बापरे! नवीन खेळ? मी तर मागच्या वीस वर्षात कुठलाच खेळ खेळलेले नाहीये." आईने लढाईच्या आधीच राजीनामा देऊन टाकला.

"असं काय गं, आई?" कीर्ती म्हणाली. "आमच्या ताईने सांगितलंय, नवीन खेळ खेळायचा आणि त्याबद्दल सोमवारी सगळ्यांना सांगायचं. आणि हो, अगदी नवीन नसला तरी जुनाच खेळ नवीन दोस्तांसोबत खेळायचा असंपण सांगितलंय."

"मग सोप्पंय की!" आई म्हणाली. "तुझा नेहमीचा गाड्या दुरुस्त करायचा खेळ खेळू शकतेस तू. फक्त यावेळी तुझ्याकडच्या गाड्या न मोडता दुसर्‍या कुणाच्या तरी मोडायच्या," असं म्हणून आई हसायला लागली.

"मी गाड्या मोडत नाही काही, गाड्या दुरूस्त करते!" कीर्तीला आईच्या बोलण्याचा राग आला होता.

"बरं बरं, मग तुझ्या गाड्या दुरुस्त करायच्या ऐवजी दुसऱ्या कोणाच्या तरी दुरुस्त कर. झालं समाधान?" आईने विचारलं आणि तिच्या उत्तराची वाट न बघता आतल्या खोलीत निघून गेली.

"आईला माझ्याशी बोलण्यात काही इंटरेस्टच नसतो," कीर्ती स्वतःशी पुटपुटली.

"असं कसं म्हणू शकतेस तू, कीर्ती? नऊ महिने पोटात असताना तुझं सगळं तीच एकटी ऐकत नव्हती काय?" पाठीमागून आतमध्ये येत पप्पा बोलले.

"पप्पा!" गर्रकन मागे वळून कीर्ती पप्पांच्या कुशीत धावली. तिला उचलून कडेवर घेत पप्पांनी विचारलं, "काय बोलायचं होतं तुझ्याशी? मला सांग."

मग कीर्तीनं पुन्हा सगळी कहाणी सुरुवातीपासून सांगितली.

"अच्छा! एवढंच होय? हे तर खूपच सोप्पं आहे," असं म्हणत पप्पांनी तिला खाली उतरवलं आणि फ्रेश व्हायला आत निघून गेले. कीर्तीला त्यांची ही युक्तीसुद्धा आता माहिती झाली होती. 'सोप्पं आहे' म्हणायचं आणि हळूच पळून जायचं! जाऊ दे, मलाच काहीतरी विचार करायला लागेल, असं म्हणत कीर्ती आतमध्ये निघून गेली.

बराच वेळ खिडकीतून बाहेर बघत असताना आई आणि पप्पांच्या गप्पा तिच्या कानावर येत होत्या. कीर्तीचे पप्पा एका गॅरेजमध्ये काम करायचे. रोज कामावरून आले की आईला कामावरच्या गमतीजमती सांगायचे. आज कुठली नवीन गाडी दुरुस्त केली, कुठल्या कस्टमरची काय गंमत झाली, काम करताना काय चूक झाली, असं खूप काही सांगण्यासारखं असायचं. कीर्तीसुद्धा त्यांच्या गप्पा ऐकत त्यांच्यासोबत बसायची; पण आज तिला त्यापेक्षा काहीतरी महत्त्वाचा विचार करायचा होता. त्यामुळं ती एकटीच दुसरीकडे बसली होती; पण ऐकत मात्र त्यांच्याच गप्पा होती.

विचार करता करता छोट्या कीर्तीचा मोठा मेंदू थकून गेला आणि हळूहळू तिचे डोळे जड झाले. काही वेळानं कसला तरी गडबड गोंधळ ऐकून ती जागी झाली. थोड्या वेळापूर्वी तर आपण खिडकीतून बाहेर बघत होतो आणि आता खिडकीतून बाहेर दिसणाऱ्या ग्राउंडवर कसे काय आलो, ते तिला कळलंच नाही. ग्राउंडच्या चारही बाजूंनी खूप सारी गर्दी जमली होती आणि खूप जोरजोरात ओरडण्याचे आवाजसुद्धा येत होते. पण नक्की कोण जमलं होतं आणि कोण ओरडत होतं, हे काही तिला समजत नव्हतं. कारण सगळीकडून ग्राउंडवर खूप मोठा प्रकाश पडत होता.

'बहुतेक लोकांनी आपल्या मोबाईलचे टॉर्च ऑन केले असतील!' मागे एकदा तिने टीव्हीवर एका मॅचच्या वेळेस असं बघितलं होतं. पण हळूहळू तिच्या डोळ्यांना त्या भगभगीत उजेडाची सवय झाली, तसं तिच्या लक्षात आलं की ते मोबाईलचे टॉर्च नव्हते, तर गाड्यांचे हेडलाईट होते. बंद-चालू होणारे, अप्पर-डिप्पर करणारे, पिवळे आणि पांढरे, खूप सारे लाईट होते.

"अरेच्चा! लोक पार्किंगमध्ये गाडी लावायची सोडून आतमध्ये घेऊन आले की काय." तिला खुदकन हसू आलं; पण तेवढ्यात तिच्या कानाजवळच कुणीतरी जोरात शिट्टी फुंकली आणि तिनं दचकून मागे बघितलं.

एक काळी-पिवळी रिक्षा अगदी तिच्या पायाला नाक लावून उभी होती. "मॅच सुरू होणार आहे, पटकन बाजूला हो!" असं ती रिक्षा तिला म्हणाली.

"बाजूला म्हणजे कुठं?" कीर्तीनं गोंधळून विचारलं.

"तुला पाहिजे तिथं!" असं म्हणत रिक्षाने आपली मान उगीचंच डावीकडे-उजवीकडे वळवली. आता कुठं जायचं हे न कळून कीर्ती पटकन त्या रिक्षामध्येच जाऊन बसली. रिक्षा चालवायला तर कुणीच नव्हतं; पण ती बसल्याबरोबर रिक्षा सुरु झाली आणि ग्राउंडच्या एका टोकाला जाऊन थांबली.

"कसली मॅच आहे इथं?" कीर्तीनं विचारलं.

"फुटबॉलची मॅच आहे. तुला माहिती नाही काय?" रिक्षाने जागेवर थरथरत विचारलं.

"नाही, कुठल्या टीमची आहे?" तिनं पुन्हा विचारलं.

"अरेच्चा!" रिक्षा म्हणाली, "कसली मॅच आहे, कुणाची मॅच आहे, हेच माहिती नसेल तर ग्राउंडवर आलीस कशाला?"

ही रिक्षा फारच उद्धटपणे बोलतीय, असं किर्तीला वाटून गेलं. "खरंच नाही माहिती. मी इथं कशी आले, ते पण आठवत नाहीये," कीर्तीनं खरं ते सांगितलं. यावर रिक्षानं काहीच न बोलता फक्त जागेवर एक गिरकी घेतली आणि करकचुन ब्रेक लावून थांबून राहिली.

ग्राऊंडच्या चारही बाजूंनी आवाज वाढत चालले होते. थोड्याच वेळात ग्राउंडवर काही गाड्या हळूहळू येताना तिला दिसल्या. दोनचाकी, चारचाकी, छोट्या-मोठ्या कितीतरी गाड्या येऊन आपापल्या जागी थांबत होत्या. हे काहीतरी विचित्रच घडतंय, असं किर्तीला वाटत होतं; पण पुन्हा काहीतरी प्रश्न विचारून या रिक्षाचं उद्धट उत्तर ऐकायची तिची इच्छा नव्हती, त्यामुळं ती समोर जे काही चाललंय ते गुपचूप बघू लागली.

घरघर घरघर, व्रूम व्रूम, असे आवाज करत गाड्या जागच्या जागी थरथरत होत्या. अचानक ग्राउंडच्या एका बाजूने सुसाट वेगाने एक सायकल आली आणि ग्राऊंडच्या मधोमध येऊन थांबली. मग कीर्तीला शिट्टीचा आवाज आला; पण ती शिट्टी त्या सायकलनं वाजवली की ती बसलेल्या रिक्षानं वाजवली, हे तिला समजलंच नाही. पण फुटबॉलची मॅच मात्र सुरू झाली.

सगळ्या टू-व्हीलर आणि फोर-व्हीलर एकमेकांना न धडकता बॉल पास करत ग्राउंडवर फिरताना दिसत होत्या. कीर्तीला भारीच मजा वाटू लागली. मधूनच धडधड धडधड आवाज करत एक बुलेट गाडी आली आणि तिने फुटबॉलला जोरात किक मारली. फुटबॉल उंच उडाला; पण समोरच्या टीमचा गोलकीपर म्हणून एक मोठ्ठा ट्रक उभा होता, त्या ट्रकच्या कपाळावर आपटून बॉल परत ग्राउंडच्या मध्ये येऊन पडला. ग्राऊंडच्या सभोवती जमलेल्या गर्दीमधून वेगवेगळे हॉर्नचे आवाज ऐकायला येऊ लागले. पी पी पी, भों भों भों, अशा आवाजांनी एकच कल्लोळ झाला.

कीर्ती थांबली होती त्याच बाजूला एक मोठा स्कोअर बोर्ड लावलेला होता आणि त्याच्या शेजारी उभा राहिलेला एक जाडजूड रोडरोलर ग्राउंडवर बारीक लक्ष ठेवून होता. दोन्ही टीमकडून एकसुद्धा गोल न झाल्यानं बिचाऱ्या रोडरोलरला स्कोअर अपडेट करायची संधीच मिळाली नाही. तो जागेवरच गुरगुरत आणि मागेपुढे मागेपुढे करत थांबून राहिला.

तेवढ्यात ग्राउंडवर एका बाजूला खूप गर्दी झाली. एका छोट्याशा कारने फुटबॉल खेळवत खेळवत अगदी गोल पोस्टपर्यंत नेला होता. अगदी शेवटच्या क्षणी त्या कारने बॉल पास करून त्यांच्या टीममधल्या क्रेनकडे ढकलला. क्रेनची सोंड खाली आली आणि फुटबॉल उचलून तिने बरोबर जाळीमध्ये फेकला.

"गोऽल! गोऽऽल!" असा आरडाओरडा झाला. रोडरोलर स्कोअर बोर्ड अपडेट करायला मागे वळला. पण सायकलने शिट्टी वाजवून सगळ्यांना थांबवलं आणि सांगितलं की, "फुटबॉल खेळताना हाताचा वापर करायची परवानगी नाही."

मग क्रेनचा हात कुठला आणि पाय कुठला याच्यावर वादावादी सुरू झाली. स्कोअर बोर्ड अपडेट करायचा चान्स हुकला याचा रोडरोलरला राग आला आणि गडगड गडगड आवाज करत तो थेट मैदानात घुसला. चिडलेल्या रोडरोलरला येताना बघून दोन्ही टीममधल्या छोट्या-मोठ्या गाड्या इकडे-तिकडे पळत सुटल्या. ही सगळी गडबड बघून कीर्तीला हसावं कि घाबरावं तेच कळेना. या गोंधळात रोडरोलर आपल्याला येऊन धडकला तर आपला चेंदामेंदा होईल, हे लक्षात येऊन रिक्षा पळून जायचा प्रयत्न करू लागली; पण काही केल्या रिक्षा स्टार्ट होईना. नुसतीच जागेवर खाँई खाँई आवाज करत थरथरत राहिली. आता मात्र कीर्तीला हसू आवरेना. ग्राउंडवर गोल-गोल फिरणाऱ्या गाड्या आणि त्यांच्या मागे लागलेला रोडरोलर बघून ती जोरजोरात हसायला लागली.

"कीर्ती, ए कीर्ती, काय झालं हसायला? एकटीच काय हसतेस?" आई आणि पप्पा दोघेही तिच्याकडं आश्चर्यानं बघत उभे राहिले होते. कीर्ती एकदा त्या दोघांकडं आणि एकदा खिडकीतून बाहेर दिसणार्‍या ग्राउंडकडं बघत हसतच होती. आता यांना काय सांगायचं आणि कसं सांगायचं, हे पण तिला कळत नव्हतं; पण सोमवारी वर्गात सांगण्यासारखं आता तिच्याकडं खूप काही होतं, हे नक्की!

[समाप्त]

Manache Khel (Marathi Story)

Motha Manus - Marathi Short Story

 

मोठा माणूस

(मंदार शिंदे ९८२२४०१२४६)

    चिनू आज सकाळी सहा वाजताच उठून बसला होता. रात्री झोपताना बाबांनी त्याला प्रॉमिस केलं होतं - 'उद्या नक्की पुस्तक काकांकडं घेऊन जाईन'. पुस्तक काकांकडं जायला चिनूला खूप म्हणजे खूप म्हणजे खूप आवडायचं. रोज सकाळी शाळेत जायला चिनू अजिबात तयार नसायचा; पण आवडीच्या ठिकाणी जायचं म्हटलं की सगळ्यात आधी उठून तयार व्हायचा!

    पुस्तक काकांचं घर चिनूचं खूप म्हणजे खूप म्हणजे खूप आवडीचं ठिकाण होतं. खरंतर ते घर नव्हतंच… तो एक जुना वाडा होता; पण जुन्या सिनेमात किंवा पुस्तकात असतो तसा दगडी वाडा नव्हे. या वाड्याच्या भिंती बांबूच्या होत्या आणि एकावर एक तीन मजले बांधलेले होते. बांधलेले म्हणजे खरोखर जाड्या सुतळीसारख्या दोराने बांधून घेतले होते. अशा भिंती चिनूने कुठंच बघितल्या नव्हत्या; अगदी पुस्तकातसुद्धा नाही, टीव्हीवरसुद्धा नाही, इंटरनेटवरसुद्धा नाही.

    या भिंतींचा रंग प्रत्येक वेळी वेगळा असायचा. याचीसुद्धा चिनूला खूप म्हणजे खूप म्हणजे खूप गंमत वाटायची. एकदा भर उन्हाळ्यात चिनू बाबांसोबत पुस्तक काकांकडं गेला होता, तेव्हा त्यांच्या घराच्या भिंती हिरव्याशार आणि थंडगार होत्या. बाबांच्या आणि काकांच्या गप्पा मारुन होईपर्यंत चिनू त्या हिरव्याशार आणि थंडगार भिंतींना टेकून बसला होता. हळूहळू तो स्वतःच एवढा थंड झाला की, जाताना बाबांना त्याला झोपेतून उठवावं लागलं.

    नंतर एकदा भर पावसात त्यांच्याकडं गेल्यावर, भिंतींमधून झिरपणारं पाणी बघून त्याला खूप म्हणजे खूप म्हणजे खूप मजा वाटली होती. आपल्या घरी भिंतीवर चुकून एखादा ओघळ आला की वॉटर प्रूफिंगवाल्यांना फटाफट फोन जातात... आणि इथं भिंतींचे धबधबे झाले तरी पुस्तक काका गरम वाफाळत्या चहाचा घोट घेत निवांत गप्पा मारत बसलेले असतात. गंमतच आहे नाही?

    पुस्तक काकांच्या घराची आणखी एक गंमत म्हणजे त्यांच्या घरात कुठंही जिनेच नव्हते. ना जिना, ना पायऱ्या… पण मजले तर तीन होते! मग वरच्या मजल्यांवर जायचं कसं? चिनूलासुद्धा हा प्रश्न पहिल्याच भेटीत पडला होता. चिनूनं हा प्रश्न विचारल्यावर त्याचे बाबा आणि पुस्तक काका खो खो हसायलाच लागले. त्यावेळी चिनूला या दोघांचा खूप म्हणजे खूप म्हणजे खूप राग आला होता. मोठ्या माणसांना लहान मुलांपेक्षा चार गोष्टी जास्त माहिती असतात, मान्य आहे. पण ते लहान होते तेव्हा त्यांनापण असे प्रश्न पडले असतीलच ना? मग आता लहान मुलांनी असे प्रश्न विचारले की ही मोठी झालेली माणसं खो खो हसून का दाखवतात?

    "तुला वरच्या मजल्यावर जायचं आहे का?" पुस्तक काकांनी हसू आवरत विचारलं होतं.

    "जायचंच आहे असं काही नाही; पण जायला लागलं तर कसं जाणार, एवढाच प्रश्न पडला, काका…" चिनूनं राग आवरत उत्तर दिलं होतं.

    यावर पुन्हा हसत हसत काकांनी त्याला सरळ उचललं आणि एका भिंतीसमोर धरलं. चिनूनं नकळत समोरच्या भिंतीला, म्हणजे त्यातल्या दोन बांबूंना पकडलं आणि काकांनी त्याला सोडून देताच सरसर वर चढत तो वरच्या मजल्यावर पोहोचलासुद्धा! आणि वरच्या मजल्यावर त्याला जे काही दिसलं, ते बघून तो खूप म्हणजे खूप म्हणजे खूपच खूष झाला होता...

    आणि म्हणूनच तेव्हापासून पुस्तक काकांकडं जायला चिनूला खूप म्हणजे खूप म्हणजे खूप आवडायचं. आणि म्हणूनच चिनू आज सकाळी सहा वाजताच उठून बसला होता.

    बरोबर सात वाजता चिनू आणि बाबा पुस्तक काकांकडं जायला बाहेर पडले. बाबांनी त्यांच्या बाईकला किक मारून ती स्टार्ट केली. बाईक स्टार्ट झाल्याची खात्री करून मगच चिनू त्यांच्यामागं चढून बसला. त्याचं काय आहे, मागं एकदा तो गाडीवर बसलेला असताना बाबांनी किक मारली आणि ती किक गाडीला बसायच्या ऐवजी चिनूच्या पायालाच बसली. तेव्हापासून चिनू बाबांकडं हट्ट करत होता, बटण स्टार्टची बाईक घ्या म्हणून… पण बाबांना काही ते पटत नव्हतं. त्यांना किक मारल्याशिवाय गाडी चालवायचं समाधान मिळत नसावं बहुतेक... म्हणून चिनूनं स्वतःपुरता उपाय शोधला होता की, बाईक स्टार्ट झाल्याशिवाय मागं चढून बसायचंच नाही. तसा चिनू खूप म्हणजे खूप म्हणजे खूपच स्मार्ट होता, नाही का?

    बाईक स्टार्ट झाल्याची खात्री पटल्यावर चिनू टुणकन उडी मारून बाबांच्या पाठीमागं बसला आणि आईनं शंभर वेळा दिलेल्या सूचनेचं काटेकोर पालन करत त्यानं सुरक्षिततेसाठी बाबांच्या पोटाला घट्ट मिठी मारली. पण बराच प्रयत्न करूनसुद्धा त्याच्या दोन्ही हातांची बोटं एकमेकांपर्यंत पोहोचू शकली नाहीत. बाबांचं पोट जरा जास्तच सुटलंय, असं मनातल्या मनात म्हणत त्यानं खाली स्वतःच्या पोटाकडं नजर टाकली, आणि बाबांचा नव्हे तर आपलाच घेर वाढत चाललाय हे त्याच्या लक्षात आलं. पण आपलं वाढीचं वय आहे, त्यामुळं हे चालायचंच, असं त्यानं स्वतःला समजावलं आणि बाबांच्या ढगळ्या शर्टच्या दोन कडा मुठीत घट्ट पकडून तो बसला.

    पहिल्या वेळी पुस्तक काकांच्या घराच्या वरच्या मजल्यावर गेल्यावर चिनूला जे काही दिसलं होतं, त्याच्यासाठी पुन्हा पुन्हा त्यांच्या घरी जायची वाट तो बघायचा. आत्ता गाडीवर बसल्या-बसल्या त्याच्या डोळ्यांसमोर त्या वरच्या मजल्यावरचंच चित्र दिसत होतं आणि तिथं पोहोचल्यावर काय-काय करायचं, याचीच डोक्यात जुळणी चालली होती.

    आपल्याच विचारांमध्ये गुंगलेल्या चिनूला पुस्तक काकांचं घर आलेलं कळालंच नाही. म्हणजे घर आहे तिथंच होतं, पण तो तिथं कधी येऊन पोहोचला हे कळालंच नाही. बाबांनी गाडी सुसाट पळवलेली दिसते, असा विचार करत त्यानं गाडीवरून टुणकन खाली उडी मारली आणि पळत-पळत घराच्या उघड्या दरवाजातून थेट आत शिरला. दरवाजावर काकांच्या नावाची एक रंगीत पाटी लावलेली होती, तिच्याकडं चिनूनं नेहमीप्रमाणं दुर्लक्ष केलं. एक तर पुस्तक काकांचं खरं नाव खूप मोठं होतं; त्यापेक्षा त्याला त्यानं स्वतः ठेवलेलं 'पुस्तक काका' हे नाव जास्त आवडायचं. पुस्तक काकांनासुद्धा या नवीन नावाचा काहीच प्रॉब्लेम नव्हता; तसं त्यांनी चिनूला आणि चिनूच्या बाबांना स्पष्ट सांगितलं होतं. म्हणजे पुस्तक काकांनासुद्धा त्यांचं खरं नाव आवडत नसण्याची शक्यता होती. खरंतर आपलं नाव आपण स्वतःच ठरवलं पाहिजे, असं चिनूला वाटायचं. म्हणून तर त्याला थोडं-थोडं कळायला लागल्यावर त्यानं आई-बाबांशी चर्चा करून त्याचं 'चिनू' हेच नाव वापरायला भाग पाडलं होतं. तसं त्याचं खरं नाव आई-बाबांनी (की आणखी कोणी, माहिती नाही) 'चंद्रशेखर' असं भारदस्त ठेवलं होतं. पण त्या नावाचं त्याला स्वतःलाच एवढं ओझं वाटायचं की विचारू नका! आणि इंग्रजी शाळेत जायला लागल्यावर एवढ्या मोठ्या नावाचं स्पेलिंग… बापरे!

    तर चिनूनं पुस्तक काकांचं 'पुस्तक काका' हे नाव ठेवण्यामागं काय कारण असावं? बरोब्बर ओळखलंत! पुस्तक काकांच्या घरात खूप म्हणजे खूप म्हणजे खूप पुस्तकं होती आणि चिनूला पुस्तक वाचायला खूप म्हणजे खूप म्हणजे खूप आवडायचं; म्हणून मग त्यानं पुस्तक काकांना हे नाव देऊन टाकलं.

    "तुम्ही दोघं बसा इथं गप्पा मारत; मी चाललो वरच्या मजल्यावर," अशी घोषणा करत चिनू भिंतीला धरुन सरसर सरसर वरच्या मजल्यावर पोहोचलासुद्धा. खालून बाबा आणि पुस्तक काकांचं खो खो हसणं ऐकू येत होतं; पण आता त्याला त्यांच्या हसण्याचा राग येत नव्हता. वरच्या मजल्यावर पसरलेला पुस्तकांचा खजिना बघून चिनूचे डोळे चमकायला लागले होते.

    त्या मजल्यावर सगळीकडं कपाटं भरभरून पुस्तकंच पुस्तकं होती. कपाटात न बसणारी पुस्तकं टेबलावर, खुर्च्यांवर, आणि अगदी जमिनीवरसुद्धा ठेवलेली होती. एवढी सगळी पुस्तकं पुस्तक काकांनी कधी आणली असतील? एवढी सगळी पुस्तकं त्यांनी स्वतः वाचली असतील का? एवढ्या सगळ्या पुस्तकांमधलं त्यांना थोडं थोडं तरी आता आठवत असेल का? असे खूप म्हणजे खूप म्हणजे खूप सारे प्रश्न पहिल्या वेळी या मजल्यावर आला तेव्हा चिनूला पडले होते. पण आता या प्रश्नांवर विचार करायला त्याच्याकडं अजिबात वेळ नव्हता. बाबा आणि पुस्तक काकांच्या गप्पा संपेपर्यंत त्याला जास्तीत जास्त पुस्तकं वाचून काढायची होती.

    पुस्तक काकांनी चिनूला पाहिजे तितकी पुस्तकं वाचायची परवानगी दिलेली होती; पण एकाच अटीवर... कुठलंही पुस्तक या घराच्याच काय, मजल्याच्या देखील बाहेर नाही गेलं पाहिजे. या मजल्यावर चिनूला आवडणारी गोष्टींची, चित्रांची, खेळांची, आणि माहितीची खूप म्हणजे खूप म्हणजे खूप पुस्तकं होती. कदाचित शंभर, दोनशे, पाचशे, किंवा हजारसुद्धा असतील... पुस्तक काकांना तरी नक्की आकडा माहिती असेल की नाही कुणास ठाऊक!

    ही सगळी पुस्तकं वाचून झाली की मग पुस्तक काका त्याला अजून वरच्या मजल्यावरची पुस्तकं वाचायची परवानगी देणार होते. प्रॉमिसच केलं होतं त्यांनी तसं. वरच्या मजल्यावर म्हणे मोठ्या माणसांनी वाचायची पुस्तकं होती. पण या मजल्यावरची पुस्तकं वाचून संपेपर्यंत चिनूसुद्धा एक मोठा माणूस झालेला असेल, असं बाबा मागं एकदा म्हणाले होते.

    "वयानं नाही झाला तरी डोक्यानं नक्कीच मोठा माणूस होईल तोपर्यंत," असं त्यावर पुस्तक काका म्हणाले होते.

    ...म्हणजे फक्त वय वाढलेलीच माणसं मोठी असतात असं नाही का? म्हणजे वयानं वाढली पण डोक्यानं वाढलीच नाहीत अशा माणसांना पण आपण मोठी माणसं म्हणतो का? आणि वयानं नाही पण डोक्यानं वाढली अशा मोठ्या माणसांना आधीच मोठी झालेली माणसं लहान समजतात की मोठं? आता आपल्या डोक्यात असे मोठे मोठे प्रश्न यायला लागलेत म्हणजे आपण मोठे झालो असं समजायचं का? पुस्तक काकांएवढा मोठा माणूस होण्यासाठी किती पुस्तकं वाचायला लागतील? असे खूप म्हणजे खूप म्हणजे खूप सारे प्रश्न चिनूच्या छोट्याशा डोक्यात गर्दी करू लागले.

    पण या प्रश्नांवर आत्ता विचार करायला अजिबात वेळ नव्हता. आत्ता पुस्तकं वाचायची आहेत. बाकीचे विचार घरी परत जाताना बाईकवर मागं बसूनसुद्धा करता येतील. तेव्हा बाबा काहीतरी प्रश्न विचारतील; पण त्यांना हं हं म्हणून आपले विचार चालू ठेवता येतील. मोठी माणसं असंच करतात हे चिनूनं अनेकदा बघितलं होतं. मोठ्या माणसांच्या अशा अनेक गोष्टी त्याला लवकर लवकर कळायला लागल्या होत्या. अशानं तो खूपच लवकर मोठा माणूस होऊन जाईल आणि मग पुस्तक काका त्याला अजून वरच्या मजल्यावर पाठवून देतील. पण तोपर्यंत या मजल्यावरची पुस्तकं वाचूनच नाही झाली तर काय? या विचारानं चिनूची पुन्हा गडबड उडाली आणि बाकीच्या विचारांना मोठ्या कष्टानं बाजूला सारत तो पुस्तकात मान खुपसून वाचू लागला.

[समाप्त]

('शिक्षण विवेक' जुलै २०२१ अंकामध्ये प्रकाशित)

Motha Manus - Marathi Short Story

“I Want to be an Artist” - A Short Story

This story happens in the pre-Covid era. Yes, it has become necessary to specify this, as the Covid crisis has changed the way we lived our lives before.

It was the same boring time in the night when Pooja, a 13-year-old girl, was neither excited to study nor tired to sleep. Additionally, she was again upset with her parents after a heated argument over her career.

Yes, Pooja's parents - both of them successful and well-known Architects, were worried about Pooja's career despite her being too young to understand their concerns. She had recently developed a liking towards drawing and painting, thanks to the new art teacher, who encouraged and appreciated her genuine efforts in learning and creating something different. Pooja wanted to spend hours colouring up white sheets of paper with the shapes and colours that represented her imagination in true sense. Under the influence of her new found love towards arts, she had unintentionally expressed before her parents at the dining table, her desire to become an artist when she grows up. That was the incidental reason for the outbreak of World War III in the territory of her very own house.

"Are you out of your senses? Do you even know what an artist does?" Pooja's mother inquired.

'I don't even know what an architect does!' Pooja wanted to respond, but she ate her own words with the next bite of the tasteless food on her plate. The food wasn’t actually tasteless; however, Pooja had lost her interest in it after the reaction from her mother.

"Don't be so harsh on her," Pooja's father intervened. "You should be happy to know her liking towards drawing. It's just a matter of setting the goals right, isn't it? She can continue her practice of drawing, which will eventually help her in the course of architecture."

Pooja was shocked. Her parents had already decided upon which profession she would take up. 'When did they discuss and finalize? When she was 10, maybe 5 years old? Or even before she was born? Even before they knew whether it would be a girl or a boy? Ridiculous!' Pooja kept eating all these words, while listening silently to the rising voices of her parents.

"Don't justify her kiddish ambitions," her mother snapped at her father. "She just mentioned that she wants to become an artist! And I want to make it very clear that she cannot waste her precious years on things which she will regret for the rest of her life."

"I agree with you on this," the father said in a soft yet firm voice, but I don't even consider it a topic of discussion. We know what is best for her and we will do it whatever may come. Why can't you just ignore her and enjoy the food?"

'That is so mean, Mr. Architect!' Pooja took her next bite and chewed upon the anger building inside her.

"No, I can't ignore, rather I would like to make it very clear that she is not allowed to ruin our plans for her bright future!" The mother made the final statement of the evening.

Pooja was disappointed and retired to her room for a long lonely night. She wanted to speak with someone. Someone who could understand what she feels. Someone who would listen to her without judging or preaching.

Could it be her best friend Sneha? No! Pooja had tried sharing her thoughts with Sneha once, but she was already convinced to become a software engineer and fly to the US when she grows up. She had also advised Pooja that she can pursue her hobby even as an architect. No no, she didn't want to speak with Sneha on this topic again.

Could it be her art teacher then? Pooja was not sure. She knew nothing about the teacher beyond their interaction in the class. She liked the teacher for all the encouragement and appreciation, but didn't feel like sharing family matters with some outsider.

The thoughts in her head and the tasteless words she had eaten, now tired her so much that she fell asleep without even removing her glasses.

Pooja could not tell how much time she slept or whether she was still sleeping and dreaming. She could hear the shouting news anchors on the news channels that her parents watched with immense interest. There was some breaking news about a virus and a pandemic and a lockdown declared by the government with immediate effect. Pooja had heard about viruses, but she couldn't understand what a pandemic was or what the lockdown meant.

Pooja's thoughts were disturbed by the flipping of the calendar hanging on the wall. She was surprised to see the pages flipping and months changing with the blink of her eyes. Now she was sure, it was a dream. But then, suddenly her mother entered her room and she appeared to be very real in person. Pooja was confused.

"Don't worry Pooja, we will be out of this very soon," her mother's voice was surprisingly soft and assuring.

"Out of what, Mom?" Pooja asked innocently, sitting up in her bed.

"Out of this pandemic and the lockdown, my dear." She rested her hand on Pooja's shoulder.

'But why are we under lockdown?' Pooja wanted to ask, but she felt so nice by the warmth of her mother's touch that she remained silent. She couldn't tell how much she longed for this touch.

"The schools will not open for the next few weeks... or maybe a few months," her mother continued. "I know you're going to miss your studies…"

'And the fun with the friends!' Pooja wanted to add but didn't.

"This pandemic has changed our lives," her mother said sadly. "It's been six months since the first lockdown was declared and we don't see the situation improving a bit."

'Six months? Did I really sleep that long? Or am I in a dream? What did I eat last night that I'm having such a strange dream?' Pooja kept thinking until her mother spoke again.

"Your father is very upset. We had just shifted to the new office and all this happened. All the projects stopped; finances dried up; interest on loans continued to accrue… We never imagined something like this would happen. We weren’t prepared for this…"

Pooja felt her mother was on the verge of tears. She was not prepared for this. Till now, it was always Pooja who cried and her mother consoled her or left her alone for some time. Pooja was not sure whether to console her mother or leave her alone for some time. She just put her hand on her mother's hand resting on her shoulder.

"Anyways, I didn't intend to scare you or make you feel sad. In fact, I came here to give you the phone."

"Phone? For what?" Pooja spoke, breaking her silence.

"Your friend Sneha called. She wanted to speak with you. Here, have this," She spoke, handing over her phone to Pooja. "Speak with her. And come to the kitchen once you're done. I'll be making your favourite dosa today."

Pooja held the phone in her hand, looking at her mother in disbelief. She waited for her to leave the room before dialing Sneha's number.

"Hi Pooja! I was waiting for your call," Sneha said merrily.

"Why? Anything special?" Pooja asked dryly.

"Yes, wanted to share something with you," Sneha replied. "Although I'd have loved to meet and have a hearty chat with you... You can't imagine how much I'm missing our school. Aren't you?"

"Yeah, me too." Pooja said matter-of-factly.

"Anyways, I wanted to tell you how happy my Mom is these days. All thanks to your Mom!" Sneha continued while Pooja listened carefully, looking at the flipping pages of the calendar on the wall. "My Mom's handmade jewellery is a hit after she attended the online workshop conducted by your Mom. Your Mom is a true superstar! She's helping so many housewives like my Mom, in setting up their own online businesses."

"Oh, is it?" exclaimed Pooja. She had never experienced this side of her Architect mother. It was getting more and more difficult for her to make sense of what she was hearing today.

"And one more thing…" Sneha sounded very excited. "I'm joining the watercolour painting workshop by your father from the next week. You're so lucky, Pooja, to have such artist parents."

"Oh, thank you, Sneha!"

"Do you know what my engineer Dad said when I mentioned this to him?" Sneha asked mischievously.

"What?"

"He said, 'Don't worry dear, I'd also join the batch with you and we'll practice together at home' So cool, isn't it?"

"Wow! That's a great thing to hear…" Pooja was amused.

"There's something more…" Pooja could imagine Sneha jumping up and down on the other side of the phone. "My parents have changed the plan of making me an engineer."

"Oh, congratulations!" Pooja reacted in the most natural way. "But does that also mean you wouldn't be flying to the US when you grow up?"

"No no, that is fixed," replied Sneha. "Only change is that I will pursue my education in Arts from the US. Thanks to this pandemic and the lockdown, my parents now want me to become an artist and not an engineer. Even you can talk to your parents; perhaps, they also have had a change of mind by now..."

"Pooja… Pooja…" her mother's voice came from a distance, before Pooja responded to Sneha on the line.

Pooja got confused again. Is this a dream or the reality?

What do you think?

 

(Published in ALG-O-Rhythm, The Art Magazine Jul-Aug-Sep 2021)

- Mandar Shinde
9822401246
shindemandar@yahoo.com

“I Want to be an Artist” - A Short Story

Story - Pink Elephant

 

गुलाबी हत्ती

(लेखक - मंदार शिंदे)

खूप खूप वर्षांपूर्वीची गोष्ट आहे. एका दूरवरच्या देशात एक जंगल होतं. हिरवीगार झाडं, पाणी निळं-निळं; हवा होती स्वच्छ आणि आकाश होतं मोकळं. उंदीर आणि सशापासून वाघ-सिंहांपर्यंत खूप खूप प्राणीसुद्धा होते. माकडं होती, जिराफ होते, साप आणि अस्वल होते. आकाशामध्ये उंच उडणारे घार आणि गरूड होते. चिमणी होती, पोपट होते, पाण्यामध्ये बदक होते. पण या सगळ्यांपेक्षा वेगळे तिथं शेकडो भव्य हत्ती होते.

हत्तींचा जंगलात दरारा होता; जंगलाच्या सीमेवर त्यांचा पहारा होता. बाकीच्या प्राण्यांमध्ये मिसळत नव्हते; हत्ती स्वतःच्याच मस्तीत जगत होते. एक तर हत्तींचा आकार होता मोठा, त्यातून एकत्रच फिरायचा त्यांचा रिवाज देखील होता. भले-थोरले हत्ती जेव्हा धूळ उडवत फिरायचे, बाकीचे प्राणी झाडा-झुडपात हळूच लपून बसायचे. तसा त्यांनी मुद्दाम कुणाला त्रास नसेल दिला; पण बाकीचे म्हणायचे, उगाच कशाला हत्तींच्या नादाला लागा? चालता-चालता चुकून त्यांच्या पायाखाली यायचो, चेंदामेंदा होऊन आपण उगीचच मरून जायचो. त्यापेक्षा आपण आपले बाजूलाच बरे; झाडावरून, झुडपामधून बघत राहू सारे.

या जंगलातल्या हत्तींची एक खासियत होती. नेहमीच्या हत्तींपेक्षा त्यांची वेगळी ओळख होती. नेहमीचे हत्ती कसे काळे-करडे दिसतात; लठ्ठ आणि बेढब अंग सांभाळत फिरतात. या जंगलातले हत्ती मात्र फक्त काळे नव्हते; हत्ती आणि हत्तीणींचे दोन रंग होते. पुरुष हत्ती काळे-करडे होते दिसायला; पण हत्तीणींचा कळप होता गुलाबी रंगाचा. छोट्या-मोठ्या हत्तीणी गुलाबी रंगाच्या; रंगावर स्वतःच्या त्या खूपच खूष दिसायच्या. पुरुषांपेक्षा वेगळ्या आहोत आपण दिसायला; कित्ती कित्ती झटायच्या हा रंग टिकवायला.

जंगलाच्या मधोमध एक मोठ्ठं कुंपण होतं; हत्तीणींच्या कळपाचं तेवढंच जग होतं. पुरुष हत्ती जंगलभर हुंदडत फिरून यायचे; हत्तीणींचे कळप मात्र कुंपणामध्येच रहायचे. कुंपणाच्या आतमध्ये छोटी-छोटी झाडं होती; एक छोटं तळं आणि हत्तीणींची दाटी होती. पुरुष हत्ती खात फिरायचे गवत हिरवं-हिरवं; झाडावरून तोडून घ्यायचे रसरशीत फळं. हत्तीणींना असलं काही खायची बंदी होती; त्यांच्यासाठी कुंपणाच्या आत खायची सोय होती. गुलाबाची रोपं होती कुंपणाच्या आत पसरलेली; तळ्यामध्ये कमळंसुद्धा गुलाबीच उमललेली. गुलाबी फुलं खाऊनच त्यांचा रंग गुलाबी झाला होता; तोच रंग टिकवायला डाएट प्लॅन ठरला होता.

“कमी खा, जाड होशील!”

“गुलाबी खा, गुलाबी राहशील!”

“हत्तीसारखी चालू नको, पाय नीट टाक!”

“हत्तीण आहेस, हत्ती नाही, लक्षात ठेवून वाग!”

मोठ्या हत्तीणी लहान हत्तीणींना व्यवस्थित शिकवत होत्या; काय करायचं, काय नाही, सतत त्यांना ऐकवत होत्या. पुरुष हत्ती कुंपणाभोवती फेर धरून नाचायचे; जगभरचं शहाणपण हत्तीणींना शिकवायचे.

“हत्तीण कशी नाजूक हवी!”

“सुंदर आणि साजूक हवी!”

“कुंपणाच्या आत तुझं खरं जग आहे!”

“छान गुलाबी दिसण्यासाठीच तुझा जन्म आहे!”

पुरुष हत्ती सांगायचे मग जंगलातल्या गमती-जमती; प्राणी पक्षी फुलं झाडं केवढी अवती-भवती. पण बाहेर जावं वाटलं कधी एखाद्या हत्तीणीला; खूप वाईट आहे जग, सांगायचे सगळे तिला. बागडणाऱ्या काळ्या-करड्या हत्तींकडे बघत, हत्तीणी बिचाऱ्या दिवस काढायच्या गुलाबाची फुलं हुंगत. तीच फुलं खायच्या आणि कानांमागं खोचायच्या; त्याच फुलांच्या माळा करून गळ्यामध्ये घालायच्या. गुलाबी अंगावर गुलाबी फुलं दिसायची तशी शोभून; पण कंटाळा यायचा एकच रंग आयुष्यभर बघून. एकमेकींच्या रंगांची मग तुलना करत बसायच्या; माझाच रंग खरा गुलाबी, भांडणसुद्धा करायच्या. जिचा रंग कमी गुलाबी, तिला टोमणे मारायच्या; हिरवं गवत खाल्लं असशील म्हणून तिला चिडवायच्या.

अशीच एक छोटुशी हत्तीण होती मधु; गुबगुबीत गोंडस मधु पळायची दुडुदुडु. कुंपणाच्या आत बागडायची, तळ्यामध्ये डुंबायची; आईची नजर चोरून हळूच हिरवं गवत चरायची. आईच्या जीवाला घोर मोठ्ठा मधुमुळं लागला; जन्मापासून रंग तिचा काळाच होता राहिला. गुलाबी रंग आणायला आई कित्ती प्रयत्न करायची; ताजे टवटवीत गुलाब रोज वेचून-वेचून आणायची. मधुसाठी बनवायची ती गुलाब घालून गुलाबजाम; गुलकंद आणि गुलाब शेकचा रतीब सकाळ-संध्याकाळ. गुलाबाची बनवून पोळी मधुबाळाला चारायची; झोपताना पण गुलाबाचीच फुलं खाली अंथरायची. एवढं करून रंग मधुचा गुलाबी नाही झाला; गुलाबांचा फ्रॉकच मग आईनं शिवून घेतला. मधुच्या रंगाची कुंपणामध्ये चर्चा मोठी रंगली; खूप वर्षांनी वेगळी मुलगी कळपामध्ये दिसली.

लहानपणी मधुला याची गंमतच वाटायची; आपल्याबद्दल बोलतात सगळे भारीच गोष्ट वाटायची. पण हळूहळू कळू लागलं तिला खोचक बोलणं; सगळ्यांमधून बाजूला काढणं आणि सारखे टोमणे मारणं.

“काय तिचा रंग, काय तिचं अंग!”

“असली कसली हत्तीण, हत्तीसारखी दबंग?”

“शोभत नाही आपल्यात, काढा तिला बाहेर!”

“आमच्या मुली बिघडतील ना, बघून तिचे थेर!”

आई मधुची हताश व्हायची, ऐकून सगळा कल्ला; मधु मात्र वागत राहिली एकदम खुल्लमखुल्ला. गुलाबांचा फ्रॉक तिनं केव्हाच फाडून टाकला, गुलकंदाचा जारसुद्धा खळ्ळ फोडून टाकला. बोलणाऱ्यांनो बोलत रहा, मला फरक नाही पडत; तोंडावरच सुनावून ती मस्त चरत सुटायची गवत. माझा रंग माझं अंग मला आवडतं खूप; तुमच्या डोळ्यात खुपतंय तर डोळे मिटून घ्या निमूट.

आता मात्र हद्द झाली, सगळ्याजणी भडकल्या; त्या दिवशी गुलाबी नाही, लालच दिसू लागल्या. डोळ्यांमध्ये पेटली आग, कानांमधून निघाला धूर; मधुच्या आईला हुकूम केला, मुलीला कुठंतरी पाठवा दूर. आमच्या समोर नका ठेवू असलं कुरूप ध्यान; आमचा नाही निदान आमच्या रंगाचा ठेवा मान. आई बिचारी रडली आणि मधुला भरला दम; गुलाबी होऊन दाखव नाहीतर सोडून जा हे कुंपण.

आईची परवानगी मिळताच मधु खूप-खूप खूष झाली; गुलाबी पिंजरा तोडून एका मिनिटात धूम पळाली. सगळ्या जणी बघत राहिल्या जिकडं उडाली धूळ; नंतर गेल्या विसरून मधुचं जगावेगळं खूळ. गुलाबाची फुलं पुन्हा-पुन्हा तोडून खात राहिल्या; गुलकंदाच्या बरण्या पुन्हा भरून ठेवू लागल्या. अधून-मधून आईला आठवण मधुबाळाची यायची; पण असली उद्धट मुलगी नकोच, स्वतःची समजूत काढायची. मधुच्या मैत्रिणी विचारत होत्या आपल्या-आपल्या आयांना; कुठं गेली कशी गेली मधु, आम्हाला पण जाऊ द्या ना. गुलाबी हत्तीणी लाल डोळ्यांनी मुलींकडं बघायच्या; मुली बिचाऱ्या कान पाडून गुलाब चघळत बसायच्या.

थोड्याच दिवसांनी मैत्रिणींना पुन्हा दिसली मधु; कुंपणाच्या बाहेर हत्तींबरोबर खेळत होती हुतुतु. नदीवर गेली, डुंबून आली, लोळली मस्त मातीत; झाडावरची फळं तोडून खाल्ली सोंड हलवीत. कुंपणाच्या आतून बघू लागल्या तिच्या साऱ्या मैत्रिणी; आपल्यासारखीच असून मधु दिसते-वागते कशी. हत्तींबरोबर खेळणं-बोलणं आपल्याला कुठं शोभतं; मधु गेली कुंपणाबाहेर, तेच बरं होतं. आपण कशा खूष आहोत, एकमेकींशी बोलल्या; कुंपणामधल्या हत्तीणी त्या खोटं-खोटंच हसल्या.

पण रोज-रोज मधुला बघून मावळलं त्यांचं हसू; आपण कधी करणार मजा, विचार झाला सुरु. थोड्याच दिवसांत हळूच एक हत्तीण पळून गेली; कुंपणाबाहेर मधुसोबत खेळताना दिसू लागली. दुसरी गेली, तिसरी गेली, कळपात उडाली खळबळ; पुरुष हत्ती आणि हत्तीणी घाबरून गेल्या पुष्कळ. नाही धाक, नाही भीती, बंडच उभं राहिलं; हत्ती आणि हत्तीण यातलं अंतर संपू लागलं. बाहेर पडून खाल्लं गवत, खाल्ली फळं ताजी; बघता-बघता उतरू लागला रंग त्यांचा गुलाबी.

सगळेच खूष दिसू लागले, कसलंच नाही बंधन; कुठेही जा, काहीही खा, उरलं नाही कुंपण. हत्ती आणि हत्तीण आता सारखेच दिसायला लागले; एकमेकांशी मोकळे आणि समान वागायला लागले. वेगळेपणाचा हट्ट आणि गळून पडला तोरा; सगळ्या हत्तींचा रंग झाला पाटीसारखा कोरा. तेव्हापासून हत्तींमध्ये समानता झाली सुरु; या सगळ्याला निव्वळ आपली निमित्त झाली मधु!

(अदेला तुरीन, इटली यांच्या १९७६ साली प्रकाशित ‘कॅन्डी पिंक’ कथेवर आधारीत…)

- मंदार शिंदे

9822401246

Story - Pink Elephant

Short Story - Raja

नवीन कथा: "राजा"

👑📱🐶💡🤔💭

(लेखकः मंदार शिंदे ९८२२४०१२४६)

    राजा सकाळी उठला. डोळे चोळत त्यानं इकडं-तिकडं बघितलं. महालात दुसरं कुणीच नव्हतं. मातोश्री आज लवकर मोहिमेवर गेल्या वाटतं! त्यानं विचार केला.

    आळोखे-पिळोखे देत राजा उभा राहिला. रोजच्या सवयीनं राजवस्त्राची घडी घालू लागला. वयानुसार वाढत्या उंचीमुळं हे राजवस्त्र अंगावर पांघरायला पुरेनासं झालं होतं. शिवाय नेहमी डोक्याकडं घ्यायची बाजू काल चुकून पायाकडं घेतली होती. तोंडावर पांघरलं की बरोबर डोळ्यांसमोर राजवस्त्राची खिडकी यायची, ज्यातून महालाच्या छतापलिकडचे तारे बघत राजाला छान झोप लागायची. काल उलट-सुलट पांघरल्यामुळं या खिडकीत पाय जाऊन तिचा दरवाजा झाला होता.

    आपल्या राजवस्त्राची मातोश्रींच्या राजवस्त्राशी गुपचुप अदलाबदल करायचा विचार राजाच्या मनात चमकून गेला. पण मातोश्री झोपतात त्या कोपऱ्यात नजर टाकली तेव्हा त्याच्या लक्षात आलं की गेले कित्येक महिने त्या अंगावर पांघरायला घेतच नाहीत. त्यांचं जुनं राजवस्त्र पलिकडच्या बाजूला दोन बांबूंना बांधून झोळी केली होती. बादशाहची झोळी!

    राजा त्या झोळीपाशी जाऊन थांबला. रिकाम्या झोळीत बसून झोका घ्यायचा त्याला मोह झाला. पण स्वतःच्या वाढत्या उंचीबरोबर वाढणाऱ्या वजनाची सुद्धा त्याला जाणीव होती. आपण ह्या झोळीत बसलो आणि झोळी फाटली तर? कसं का असेना, अंगावर पांघरायला एक राजवस्त्र आहे, ते बादशाहच्या नवीन झोळीसाठी कुर्बान करायची राजाची तयारी नव्हती.

    बादशाहचं नाव कधी ठेवणारेत पण? चहाचं पातेलं चुलीवर ठेवत तो विचार करू लागला. बादशाह काय भारी नाव आहे… राजाचा भाऊ बादशाह! पण बादशाहच ठेवतील का नाव? मातोश्रींना नव्हती आवडली आपली सूचना… काहीतरी देवाबिवाचं नाव ठेवायचं म्हणे. असं देवाचं नाव ठेवलं म्हणून कुणी खरंच देव होतं का? आता माझ्याच नावाचं बघा…

    चहा उकळेपर्यंत राजा महालाबाहेर जाऊन चूळ भरून आला. अलीकडंच तो चुलीवरची बरीच कामं करायला शिकला होता. चहा बनवायचा, भात शिजवायचा, रस्सा उकळायचा, पापड भाजायचा… कुणी शिकवलं नव्हतं, पण मातोश्रींना ही सगळी कामं करताना बघितलं होतं त्यानं लहान असल्यापासून.

    मातोश्री आता बादशाहला घेऊन जातात कामावर, आधी राजाला घेऊन जायच्या तशा. पण आता राजा मोठा झाला होता ना. त्यामुळं त्याला एकट्याला घरी सोडून जाणं शक्य होतं. पण मातोश्री परत येईपर्यंत पोटातली भूक थोपवणं राजाला शक्य नव्हतं. म्हणून मग घेतली त्यानं स्वतःच चुलीवरची कामं शिकून…

    चहात बुडवायला काही मिळतंय का हे शोधताना राजाला अचानक 'तो' दिसला - मोबाईल! मातोश्री मोहिमेवर जाताना विसरून गेल्या की काय? घाईघाईनं त्यानं मोबाईल हातात घेतला आणि चालू करायचा प्रयत्न करू लागला. थोडा वेळ झटापट केल्यावर त्याच्या लक्षात आलं की त्याचं - म्हणजे मोबाईलचं - चार्जिंग संपलेलं आहे. काल कामावर मोबाईल चार्ज करायचं मातोश्री विसरल्या असणार… म्हणून आमच्यावर ही जबाबदारी सोपवून गेलेल्या दिसतात. चहा पिता-पिता त्यानं विचार केला.

    चहाचा ग्लास विसळून झाल्यावर, बंद मोबाईल आणि चार्जर काळजीपूर्वक खिशात कोंबून राजा महालाबाहेर पडला. महालाचा बुलंद दरवाजा ओढून घेत त्यानं लोखंडी कडी अडकवली आणि सराईतपणे कुलुपात किल्ली फिरवली. आपल्या वयाच्या मानानं जरा जास्तच जबाबदाऱ्या आपल्यावर येऊन पडल्यात असं त्याला वाटून गेलं. कुलुप नीट लागलं की नाही हे बघायला त्यानं दोन-तीन हिसडे दिले. तिसऱ्या हिसड्याला लोखंडी कडीच बाहेर आल्यासारखी वाटली. पण कुलुप पक्कं बंद झालं होतं. स्वतःवर खूष होत राजा देवळाच्या दिशेनं निघाला.

    वस्तीतलं देऊळ म्हणजे त्याच्या दृष्टीनं 'चार्जिंग स्टेशन' होतं. वस्तीतल्या दादा, काका, मामा लोकांना देवळात आपापले मोबाईल चार्जिंगला लावताना त्यानं खूप वेळा बघितलं होतं. आज तो स्वत: तिथं मोबाईल चार्जिंगला लावणार होता. त्याला अजूनच मोठं झाल्यासारखं वाटू लागलं. 'दादा' झाल्यासारखं वाटू लागलं. तसा तो खरोखरचा दादा झाला होताच की - छोट्या बादशाहचा राजादादा!

    देवळाच्या पायऱ्यांवर त्याला एक नवीन कुत्रं बसलेलं दिसलं. आपल्या प्रजेची खडान्‌खडा माहिती राजाला असायची, त्यामुळं 'लोकल' कोण आणि 'फॉरेनर' कोण हे त्याला पटकन लक्षात यायचं.

    "हॅल्लो डॉगी! मायसेल्फ जॉर्ज अब्राहम कॅन्डी. लेकीन प्यार से लोग मुझे 'राजा' कहते हैं…"

    आपल्या स्वतःच्या आईला ऊर्फ मातोश्रींना 'लोग' म्हणताना त्याला कसंतरीच वाटलं. ती एकटीच बिचारी त्याला प्रेमानं 'राजा' म्हणायची. बाकी सगळ्यांसाठी तो फक्त 'राजू' होता. पण हे सगळं त्या 'फॉरेनर' कुत्र्याला कुठून माहिती असणार? त्याला आपण आपलं नाव जे सांगू तेच तो लक्षात ठेवणार, नाही का? आपली ओळख आपणच बनवायची, हे राजानं लहानपणीच ठरवून टाकलं होतं. लहानपणी म्हणजे फार वर्षांपूर्वी नव्हे, पण दादा व्हायच्या जरा आधी, बादशाहच्या जन्माआधी.

    त्या 'फॉरेनर' कुत्र्यानं बसल्या जागेवरच आपले पुढचे पाय अजून पसरवत राजा ऊर्फ जॉर्ज अब्राहम कॅन्डी साहेबांना कोपरापासून नमस्कार केला. स्वत:वरच खूष होत राजानं त्या पायरीपलीकडं उडी मारली आणि देवळाच्या सभामंडपात प्रवेश केला.

    त्या लांबलचक हॉलमधले चार्जिंग पॉइंट शोधणं अजिबात अवघड नव्हतं. प्रत्येक बोर्डपाशी भिंतीला टेकून उभी राहिलेली दादा, काका, मामा मंडळी आपापल्या किंवा एकमेकांच्या मोबाईलमधे काहीतरी बघण्यात गुंग होती. दुसऱ्या टोकाला कोपऱ्यात एकच बोर्ड होता जिथं कुणीच उभं किंवा बसलेलं नव्हतं.

    झपझप पावलं टाकत राजा त्या बोर्डपाशी गेला. खिशातून बंद मोबाईल आणि चार्जर बाहेर काढून तो रिकामं सॉकेट शोधू लागला. प्रत्येक सॉकेटमधे काही ना काही घुसवलेलं त्याला दिसलं. म्हणूनच इथं कुणी उभं राहिलं नव्हतं तर! राजानं प्रत्येक पिनमागच्या वायरचा डोळ्यांनी माग काढला. सगळ्या वायर बघून झाल्यावर नक्की कुठली पिन काढायची ते त्यानं ठरवलं. ‘ती’ पिन काढून तिथं चार्जर लावणार तेवढ्यात…

    "लाईट कुणी बंद केली रे कळसाची?"

    बुलेट काकांच्या किंचाळण्यानं राजा दचकला. बुलेट काका देवळाचा सगळा कारभार बघायचे. त्यांचं खरं नाव राजाला माहिती नव्हतं, पण त्यांच्याकडं एक धडाम्-धुडुम् आवाज काढणारी बुलेट गाडी होती, त्यामुळं त्यांना 'बुलेट काका' असंच नाव पडलं होतं.

    "बहिरे झाला काय रे सगळे? काय विचारतोय मी? कळसाची लाईट कुणी बंद केली?" बुलेट गाडीपेक्षा मोठ्या आवाजात बुलेट काका किंचाळत होते.

    आपला मोबाईल आणि चार्जर घेऊन हळूच बोर्डपासून सटकायचा राजानं प्रयत्न केला.

    "तू? मोबाईल लावतोस काय चार्जिंगला?" बुलेट काका अजून फुटतच होते. “कुणाचा मोबाईल आणलास चोरून?"

    "चोरुन नाही काका, आईचा आहे. चार्जिंग संपलं होतं म्हणून…"

    "म्हणून इथं आलास फुकट चार्जिंग करायला? आणि त्यासाठी कळसाची लाईट बंद केलीस तू?"

    "नाही काका… म्हणजे होय. मला वाटलं, आता दिवसा लाईटची गरज नसेल कळसाला…"

    "गरज नसेल? अरे देवळाच्या कळसावर पाच लाख रूपये खर्च केलेत मी. किती? पाच लाख! चोवीस तास लाईट चालू ठेवायचे म्हणून सांगून ठेवलंय सगळ्यांना. आता तू गरज ठरवणार होय त्याची? चल निघ इथून…"

    पाच लाख म्हणजे पाचावर पाच शून्य की सहा, यावर विचार करत राजा निमूटपणे देवळाबाहेर जायला निघाला. आत येताना भेटलेलं 'फॉरेनर' कुत्रं त्याला दिसलं नाही. बहुतेक बुलेट काकांनी आत येताना त्याच्या पेकाटात लाथ घातली असणार. देवळाच्या पायरीवरसुद्धा त्यांनी काही हजार तरी खर्च केले असतीलच ना? मग त्यावर कुणी परप्रांतीय फुकट येऊन बसलेला त्यांना कसा चालेल?

    पण बुलेट काकांकडं एवढे पैसे येतात कुठून? आपल्या मातोश्री दिवसरात्र काम-काम-काम करतात; आपले पिताश्री वेगवेगळ्या राज्यांमधे जाऊन काम शोधत असतात, जिकडं काम मिळेल तिकडंच राहतात. तरी आपल्याकडं एवढे पैसे येत नाहीत. बुलेट काका तर कधी काम करताना दिसत नाहीत. तरी त्यांच्याकडं खर्च करायला केवढे पैसे असतात. बहुतेक 'पैसे खर्च करणं' हेच त्यांचं काम असेल! पण मग हे पैसे ते स्वतःच्या घरावर खर्च करायचे सोडून देवळावर का खर्च करतात? जाऊ दे, आपल्याला तर काहीच कळत नाही. पिताश्री भेटले पुढच्या वेळी की विचारू त्यांनाच…

    विचार करता-करता राजा परत घरापाशी येऊन पोहोचला. कुलूप उघडून अंधाऱ्या महालात जायची त्याची इच्छा झाली नाही. आपण अजून थोडे मोठे झालो की एवढी भीती वाटणार नाही अंधाराची, त्यानं स्वतःला समजावलं. तो बाहेरच महालाच्या भिंतीला टेकून बसला.

    अजून थोडे मोठे म्हणजे किती मोठे? अठरा वर्षांचा झालास की तू स्वतंत्र मोठा माणूस होशील, असं पिताश्री आणि मातोश्री दोघंपण म्हणायचे. आता खूप वर्षं नव्हती राहिली अठरासाठी. चार-पाच-सहा वर्षांतच येईल अठरावं. पण बादशाहला खूपच वर्षं लागतील अजून, नाही का? केवढुसा आहे तो आत्ता… मातोश्री दमून जातात त्याचं सगळं करता-करता. पण आपण असतो ना मदतीला!

    आपण बादशाहएवढे असताना कुठं कोण होतं मातोश्रींच्या मदतीला? एकटीनंच केलं असेल ना आपलं सगळं? अजून किती वर्षं करत राहणार? आपण काहीतरी करायला पाहिजे… काय करूया? आपल्याला कामावरसुध्दा नेत नाहीत. शाळेत जा, भरपूर शीक, मोठा हो, असं म्हणत असतात. बुलेट काका गेले असतील का शाळेत? कुठल्या शाळेत शिकले असतील की एवढे मोठेच झाले? एकदा विचारलं पाहिजे…

    विचार करता-करता राजाचा डोळा लागला. चार्जिंग नसलेला मोबाईल हातात घट्ट पकडून, तिथंच महालाच्या भिंतीला टेकून तो झोपून गेला, आता थेट अठरा वर्षांचे झाल्यावरच उठू, असं काहीतरी स्वप्न बघत…

👑📱🐶💡🤔💭

- मंदार शिंदे

9822401246

Short Story - Raja

Kaalji - Natyachhata (Dramatic Monologue)

 

    नाट्यछटा म्हणजे नाटकातला एक प्रसंग नव्हे. नाट्यछटा म्हणजे स्वगत नव्हे. नाट्यछटा म्हणजे एकपात्री प्रयोगसुद्धा नव्हे. स्वप्नरंजन नव्हे किंवा 'मी पंतप्रधान झालो तर' टाईप निबंध नव्हे.

    एकाच पात्रानं दुसऱ्या पात्राशी (किंवा पात्रांशी) साधलेला संवाद म्हणजे नाट्यछटा. पण ही दुसरी पात्रं अदृश्य असतात आणि एकाच पात्राच्या बोलण्यातून पूर्ण संवादाचा आभास निर्माण केला जातो. लिहायला अवघड पण वाचायला-बघायला भारी प्रकार असतो.

नाट्यछटा

काळजी

(पात्रः साधारण वीस ते पंचवीस वर्षे वयाची मुलगी)

कसंय ना मावशी, मला तुमची खूपच काळजी वाटते. तुमची म्हणजे तुझी, आत्याची, काकूची, मामीची, वहिनीची आणि आईची सुद्धा… कशाबद्दल? तुम्हाला सगळ्यांना माझी कित्ती काळजी वाटते, याचा विचार करून मलाच तुमची काळजी वाटायला लागलीय बघ... नाही समजलं? आता हेच बघ ना, मी लहान होते तेव्हा कधी मोठी होणार याची काळजी; आता मोठी झाले तर माझं शिक्षण कधी संपणार याची काळजी; शिक्षण संपेपर्यंत लग्नाची काळजी; लग्न होत नाही तोवर मुलं कधी होणार याची काळजी… बाप्रे! मला तर हे बोलतानासुद्धा धाप लागली बघ. आणि तुम्ही सदान्‌कदा यावरच चर्चा करताना कशा काय दमत नाही हाच प्रश्न पडतो मला... अगं हो, माहित्येय मला, तुम्ही नाही करणार तर कोण करणार माझी काळजी? पण मी काय म्हणते, तुम्हाला आधीच स्वतःच्या काळज्या कमी आहेत का? स्वतःच्या म्हणजे आपापल्या मुला-बाळांच्या... हो हो, मीसुद्धा तुला मुलीसारखीच आहे. मान्य आहे ना… पण तुझ्या स्नेहलला तीन वर्षांचा कोर्स पूर्ण करायला चार वर्षं लागली, याची काळजी कमी होती का तुला? नाही, तशी मीनाआत्यापेक्षा कमीच म्हणायची तुझी काळजी… तुला नाही सांगितलं तिनं? अगं तिचा दिनेश… तीन वर्षं अडकून राहिला ना सेकन्ड इयरमधे… शेवटी सुटला म्हणतेस? छे गं, कसला सुटतोय तो! सिलॅबसच बदलला त्याच्या कोर्सचा, मग कॉलेजनं परत ऐडमिशन घ्यायला सांगितली. तेव्हापासून कॉलेजचं तोंड नाही बघितलं त्यानं… अय्या, तुलापण हेच सांगितलं का आत्यानं? त्याला डिग्री मिळाली म्हणून? वाटलंच मला! आता तूच सांग, तिच्यापुढं हा एवढा काळज्यांचा डोंगर उभा असताना तिनं माझी काळजी करायची काही गरज आहे का? काय केलं विचारू नकोस… आईला म्हणाली, प्रियाला डिग्रीचा अभ्यास झेपत नसेल तर पटकन लग्न उरकून टाका. लग्नानंतर मिळवेल हळू-हळू डिग्री, चार-पाच वर्षांत… बिच्चारी! मी नाही गं, मीनाआत्या. कित्ती काळजी करते माझी… बरं, तिचं जाऊ दे, ती स्वतः कधी गेली होती कॉलेजला? पण शोभाकाकूचं काय, ती तर स्वतः शिकलेली आहे ना? हो हो, तिची कोमल झाली ना इंजिनियर… नाही नाही, चारच वर्षं लागली तिला. राधामामीच्या राहुलसारखी सहा वर्षं लागली असती तर खचलीच असती… कोमल नाही गं, शोभाकाकू! तिचं प्लॅनिंग कसं पर्फेक्ट असतं ना एकदम. जरासुद्धा इकडं-तिकडं झालेलं चालत नाही तिला. आईला म्हणाली, पंचवीशीच्या आत मुलींची लग्नं झालीच पाहिजेत, म्हणजे तिशीच्या आत दोन मुलं पदरात! …मला तर ऐकूनच टेन्शन आलं बघ. नाही नाही, मी अजून पंचवीसच्या आतच आहे गं, पण तिची कोमल सरकली ना तिशीकडं… आधी म्हणाली, जॉब करायचाय, मग म्हणाली, अजून शिकायचंय… कलेक्टरच व्हायचंय म्हणे तिला आता. होऊ दे बिचारी! पण तिशीच्या आत दोन मुलं नाही झाली, तर शोभाकाकूच्या प्लॅनिंगचं काय? बघ, आहेत की नाही प्रत्येकाला स्वतःच्या काळज्या? तरी माझी अजून काळजी करायची असते तुम्हाला… अगं, तू कुठं निघालीस गडबडीनं? तुमच्या सगळ्यांचे सल्ले ऐकून-ऐकून आई मला काय म्हणाली ते सांगायचं राहिलंय अजून… नको, पुढच्या वेळी कशाला? आत्ताच ऐकून जा ना… पुढच्या वेळी दीपावहिनीची काळजी का वाटते त्याबद्दल सांगेन सविस्तर… नाहीच का थांबता येणार? ठीकाय मग… ए आई, मावशी निघालीय बघ गडबडीनं… नाही नाही, गेलीसुद्धा बाहेर. पोहोचली असेल आता निम्म्या वाटेत… मी कशाला घालवतीये तिला? गेली बिचारी स्वतःच उठून. काळजीच वाटते मला  तुमची सगळ्यांची…

© मंदार शिंदे

२३/०७/२०२०

Mobile: 9822401246

E-mail: shindemandar@yahoo.com

Blog: http://aisiakshare.blogspot.com

Books on Amazon: http://amazon.com/author/aksharmann

Kaalji - Natyachhata (Dramatic Monologue)

Scheme (Script)

स्कीम

(लेखकः मंदार शिंदे)

प्रवेश १

(स्टेजवर दोन घरांच्या बाल्कन्या दिसत आहेत. दोन्ही घरांत अंधार आहे. उजवीकडच्या घरात लाईट चालू होतो आणि पुष्पा बडबड करत विंगेतून आत येते.)

पुष्पाः …बाई गं… बरं झालं घरी निघून आले. कसला बोर मेनू होता आजच्या भिशीचा… इडली-चटणी म्हणे. आणि ती स्वाती… एक-एक इडली मोजून वाढत होती मेली… तरी बरं, स्वतः खाऊन-खाऊन इडलीसारखी झालीय… आणि काय तर म्हणे डाएटचा नवीन कोर्स करतीय… त्यासाठी बरे पैसे असतात ह्यांच्याकडं... मोठेपणा सांगायला मिळतो ना तेवढाच. आमच्याकडच्या भिशीला मस्त मेनू असणारे, असं स्वतःच ग्रुपवर टाकत होती. हिचा मस्त मेनू म्हणजे काय, तर इडली आणि चटणी. ती पण एक-एक मोजून… मरु दे, मस्त चहा घ्यावासा वाटतोय आता उतारा म्हणून… हो, पण आयता चहा कुठं आपल्या नशिबात… चला पुष्पा मॅडम, आपला आपण चहा करु, छान आलं टाकून… (गाणं गुणगुणत आत जाते) चहा पाज रे, हाय चहा पाज रे… एक गर्मागरम चहा पाज रे…

(डावीकडच्या घरात लाईट चालू होतो. स्वप्ना हातात मोबाईल घेऊन बाल्कनीत येते. फोनला रेन्ज मिळत नसल्यानं ती वैतागली आहे. फोन ट्राय करता करता बडबड करते आहे.)

स्वप्नाः या घरात ना अजिबातच रेन्ज मिळत नाही… कित्ती वेळा सांगितलं निशिकांतला, आपण घर बदलू, दुसरीकडं रहायला जाऊ. पण त्याला इथंच रहायचंय. (वेगळ्या टोनमधे) माझ्या ऑफीसमधले कलीग्ज इथेच राहतात, आमचा छान ग्रुप आहे, आम्ही ऑफीसला जाताना कार पूलिंग पण करु शकतो… (तुच्छतेने) सो मिडल-क्लास! आली.. आली.. रेन्ज आली. लागला फोन… (फोनवर) हां सुनिता, बोल… हो अगं, मधेच कट झाला ना फोन…. बघ ना, रेन्जच नाही मिळत इथं… हो, मी तर केव्हाचीच तयार आहे गं, पण निशिकांतला इथंच रहायचंय… हो ना, त्याला काय फरक पडतो म्हणा… तो जातो ऑफीसला निघून, दिवसभर मलाच रहावं लागतं इथे… हो ना, आणि वर्क फ्रॉम होम म्हणजे काय झोपा काढतो काय आपण? इथंसुद्धा ऑफीसइतकंच काम असतं, हे कळतच नाही त्याला… काय सांगतेस, तुझ्याकडंही तेच रामायण का? अगं या नवऱ्यांना आपण काम पण करावं आणि घर पण सांभाळावं, असंच वाटत असतं… अगं, इतका प्रॉब्लेम होतो ना घरुन काम करताना… आता हेच बघ ना, रेन्ज नसली की… हॅलो… हॅलो… सुनिता… श्शी… गेली परत रेन्ज… इथेच बसते आता काम करत, म्हणजे परत फोन आला तर रेन्ज मिळेल… (आत निघून जाते.)

(उजवीकडून पुष्पा हातात चहाचा कप घेऊन बाल्कनीत येते. गाणं गुणगुणत स्टूलवर बसते. डावीकडून स्वप्ना लॅपटॉप घेऊन येते आणि स्टूलवर बसते.)

पुष्पाः (स्वप्नाला बघून जोरात ओरडते.) अय्या! स्वप्ना तू?

स्वप्नाः (दचकून) हो, मीच आहे. एवढ्या जोरात ओरडायला काय झालं? दचकले ना मी…

पुष्पाः सॉरी सॉरी सॉरी… तू आत्ता घरी असशील असं वाटलं नव्हतं, म्हणून…

स्वप्नाः का गं? मी घरी कधी थांबायचं आणि बाहेर कधी जायचं, हे आता तू ठरवणार का?

पुष्पाः तसं नाही गं, स्वाती म्हणाली मला. स्वप्नाला कुठंतरी जायचं होतं.. म्हणून नाही आली.. भिश्शीला!

स्वप्नाः (सारवासारव करत) अच्छा अच्छा… ते होय… म्हणजे मला निरोप मिळाला होता ग्रुपवर.. पण माझं काम होतं जरा महत्त्वाचं, म्हणून मीच कळवलं तिला.. येणार नाही म्हणून.. भिश्शीला!

पुष्पाः तुझं बरंय बाई, तुला जमतं असं डायरेक्ट नाही म्हणायला… आमचं आयुष्य चाललंय लोकांची मनं राखण्यात… रांधा, वाढा, उष्टी काढा…

स्वप्नाः अय्या! म्हणजे स्वातीनं तुला स्वैपाकाला बोलवलं होतं तर…

पुष्पाः (जोरात ओरडते) एऽऽ मी काय स्वैंपाकीण वाटले का गं तुला?

स्वप्नाः (घाबरुन) अगं तसं नाही… तूच म्हणालीस ना, रांधा - वाढा आणि काहीतरी काहीतरी…

पुष्पाः अगं म्हण असते ती… बाईच्या जातीला हमखास करावी लागणारी कामं सगळी…

स्वप्नाः शी शी शी! बाईची जात काय, रांधा-वाढा काय… हाऊ ओल्ड-फॅशन्ड्‌!

पुष्पाः ओ स्वप्ना मॅडम. माहितीये तुमची फॅसण. रोज-रोज हॉटेलमधे जाण्याइतके पैसे असते, तर आम्ही तरी कशाला बसलो असतो घरी चपात्या लाटत! 

स्वप्नाः (लॅपटॉप ठेवून उभी राहते) मी काय म्हणते पुष्पा…

पुष्पाः (उठून उभी राहते) काय गं, काय?

स्वप्नाः आपण ना सोसायटीच्या चेअरमनला भेटायला जाऊ…

पुष्पाः (उत्सुकतेनं) कशाला गं कशाला?

स्वप्नाः आपला महिन्याचा मेन्टेनन्स खूपच वाढलाय नै का इतक्यात…

पुष्पाः ए हो ना, खरंच. पण आपण चेअरमनला कशासाठी भेटायचं ते सांग की.

स्वप्नाः अगं, आपल्या सोसायटीचा खर्च वाचवायची आयडीया आहे माझ्याकडं…

पुष्पाः (उत्सुकतेनं) काय आयडीया आहे? सांग की मला पण…

स्वप्नाः (हळू आवाजात गुपित सांगितल्यासारखं बोलते) आपण सोसायटीच्या चेअरमनला भेटायला जाऊ… (पुष्पा मधेमधे ‘हां हां’ करते.) आणि त्यांना सांगू… आपल्या सोसायटीच्या वॉचमनला… काढून टाका… त्याच्या पगाराचे पैसे वाचतील… आपल्याला वॉचमनची गरजच नाय… विचार का?

पुष्पाः ए का गं, का?

स्वप्नाः कारण… आपल्याकडं पुष्पा मॅडम आहेत. (नॉर्मल टोनमधे) सगळी खबर असते इकडं… कोण घरी बसलंय, कोण बाहेर गेलंय, कोण स्वैपाक बनवतंय, कोण हॉटेलात जेवतंय, कोण… (बोलत-बोलत लॅपटॉप उचलून पुन्हा बसते.)

पुष्पाः (रागानं) एऽऽ जास्त बोलू नकोस हं तू…

स्वप्नाः जास्त नै काही, खरं तेच बोलले. खरं बोललं की राग येणारच माणसाला.

पुष्पाः एहेहे हेहेहे… मी पण खरं तेच बोलले हो. निशिकांत भाऊजींनीच सांगितलं परवा चहाला आले तेव्हा… (खाली बसते) आणि मी काही दुर्बिण नाही लावून बसले तुझ्या घरात काय चाललंय बघायला. 

स्वप्नाः दुर्बिण कशाला लावायला पाहिजे? काय मस्त घरं बांधलीत आपल्या बिल्डरनं. दोन बिल्डींगच्या बाल्कन्या इतक्या जवळ… (उठून उभी राहते) इतक्या जवळ की, मधे टीपॉय ठेऊन पत्ते खेळू शकतो आपण! तरी मी निशिकांतला म्हणत होते, डोळे झाकून फ्लॅट खरेदी करु नकोस… पण त्याचं काहीतरी वेगळंच… (बडबडत राहते.)

पुष्पाः (काहीतरी आठवून उठते) ए पत्त्यावरनं आठवलं… परवाच्या मिटींगचा पत्ताच नाही घेतला मी. अशी कशी वेंधळी गं तू पुष्पा… (स्वतःशीच बडबडत खोलीत जाते. फोन शोधताना गाणं गुणगुणते. चालः दुक्की पे दुक्की हो, या सत्ते पे सत्ता…) चहाही राहू दे, राहू दे फालतू गप्पा.. चहाही राहू दे, राहू दे फालतू गप्पा.. विचारुन घेऊ दे आधी मला, परवाच्या मिटींगचा पत्ता.. फोन कुठं झाला बेपत्ता! फोन कुठं झाला बेपत्ता?

(ब्लॅक-आऊट)

प्रवेश २

(पुष्पा खोलीत बसून फोनवर बोलत आहे. स्वप्ना बाल्कनीत बसून लॅपटॉपवर काम करत आहे.)

पुष्पाः (फोनवर) हॅलो… संध्या? अगं फोन करणार होतीस ना मला?... मला फायनल लिस्ट बनवायची आहे परवाच्या मिटींगसाठी… तुला स्कीम कळालीय नीट की परत सांगू?... नाही नाही नाही, अगं काही फसवाफसवी नाही… मी बोललीये ना त्यांच्याशी… खूप सोप्पं आहे अगं… ते सगळं ट्रेनिंग देणारेत… आपण फक्त त्यांची मेम्बरशिप घ्यायची आणि त्यांचे प्रॉडक्ट विकायचे… अगं काय मस्त-मस्त प्रॉडक्ट आहेत… एकदा बघाल तर प्रेमात पडाल!... नाही नाही, मी नाही बघितले अजून, पण त्यांनी फोनवर सांगितलं ना मला… मीपण भेटले नाही अजून त्यांना… पण मला तरी स्कीम आवडली बाई… घरी बसून चार पैसे कमवायची संधी मिळतीय तर सोडा कशाला?... येतीयेस ना मग?... पैसे भरावे लागतील परवा थोडे… हॅलो… संध्या?... हॅलो… (फोन कट होतो.) ह्या फोनची पण काय कटकट आहे. (उठून बाल्कनीत जाते. पुन्हा फोन लावते. रिंग होते, पण फोन उचलला जात नाही.) फोन का नाही उचलत ही संध्या?... अच्छा अच्छा, पैशाचं नाव काढल्यावर लगेच कट झाला नाही का फोन? चिंगूस मेली! 

स्वप्नाः मला काही म्हणालीस का गं?

पुष्पाः छे छे! तुला कशाला काय म्हणेल? तुझं चालू दे… (पुन्हा फोन लावत खोलीत जाते.) हॅलो… अंजूकाकी? कशी आहेस तू?... मी मजेत… नाही अगं सहजच केला फोन… प्रेरणा कशी आहे?... आणि पिल्लू?... त्याच्या बारशाचे फोटो आले का गं?... नाही नाही, काही विशेष काम नव्हतं… म्हणजे एक छोटंसं काम होतं खरं तर… अगं एक बिझनेस सुरु करतेय मी… हो, मी म्हणजे मी एकटीच… घरुनच काम करायचं आहे… खूप सोप्पं आहे अगं… ते सगळं ट्रेनिंग देणारेत… आपण फक्त त्यांची मेम्बरशिप घ्यायची आणि त्यांचे प्रॉडक्ट विकायचे… हॅलो… हॅलो… काकी… (बोलत-बोलत बाल्कनीत जाऊन बसते.) आता येतंय का ऐकू?... हां, तर काय सांगत होते मी… अगं काय मस्त-मस्त प्रॉडक्ट आहेत… एकदा बघाल तर प्रेमात पडाल!... नाही नाही, मी नाही बघितले अजून, पण त्यांनी फोनवर सांगितलं ना मला… मीपण भेटले नाही अजून त्यांना… पण मला तरी स्कीम आवडली बाई… घरी बसून चार पैसे कमवायची संधी मिळतीय तर सोडा कशाला?... त्याचीच मिटींग आहे परवा. आणि मला काही मेम्बर गोळा करुन न्यायचे आहेत… येशील का मग तू?... पैसे ना? हो, भरावे लागतील परवा थोडे… हॅलो… हॅलो… (फोन कट होतो.) श्शी!! कट झालाच शेवटी. (पुन्हा नंबर डायल करायला जाते, पण थांबते) नाही पुष्पा, कट ‘झाला’ नाही.. कट ‘केला’ फोन.

स्वप्नाः मला काही म्हणालीस का गं?

पुष्पाः (स्वप्नावर राग काढते) तुझं काय गं मधे-मधे? तुझं-तुझं काम कर की. माझ्या बाल्कनीकडं कशाला कान लावून बसलीयेस?

स्वप्नाः मी माझंच काम करतीये हो. तूच माझ्या कानाजवळ येऊन आरडाओरडा करतीयेस म्हणून विचारलं…

पुष्पाः मी काही आरडाओरडा नाही केला. आता ह्या फोनला इथंच रेन्ज येते त्याला मी काय करणार? (बडबड करत पुन्हा खोलीत येते.) वैताग आहे नुसता… आपल्याच घरात आपल्यालाच बोलायची चोरी. मरु दे, मला कुठं वेळ आहे हिच्याशी भांडायला… (फोनवर नंबर डायल करते.) हॅलो… शिल्पा वहिनी? पुष्पा बोलतीये… काय? कृष्णा नाही हो, पुष्पा.. पुष्पा बोलतीये… हॅलो… ऐकू येतंय का?... थांबा एक मिनिट… (पुन्हा बाल्कनीत जाऊन बसते.) हॅलो, आता येतंय का ऐकू?... हो ना, अहो इतका प्रॉब्लेम आहे ना इथं रेन्जचा… चेन्ज नाही हो, रेन्ज रेन्ज, फोनची रेन्ज… हां, रेन्जचा प्रॉब्लेम आहे इथं… ते जाऊ दे, एका बिझनेसबद्दल बोलायचं होतं तुमच्याशी… ह्यांच्या नाही हो, माझ्या… अहो खरंच! एवढ्यातच केलाय सुरु… गुरु? गुरु नाही हो, सुरु सुरु… तेच तर सांगायचं होतं तुम्हाला… नाही, बाहेर नाही.. घरुनच काम करायचं आहे… खूप सोप्पं आहे हो… ते सगळं ट्रेनिंग देणारेत… आपण फक्त त्यांची मेम्बरशिप घ्यायची आणि त्यांचे प्रॉडक्ट विकायचे… अहो, काय मस्त-मस्त प्रॉडक्ट आहेत… एकदा बघाल तर प्रेमात पडाल!... नाही नाही, मी नाही बघितले अजून, पण त्यांनी फोनवर सांगितलं ना मला… मीपण भेटले नाही अजून त्यांना… पण मला तरी स्कीम आवडली… क्रीम नाही हो, स्कीम स्कीम… ही बिझनेस स्कीम हो… त्याचीच मिटींग आहे परवा. आणि मला काही मेम्बर गोळा करुन न्यायचे आहेत… याल का मग तुम्ही?... पैसे ना? हो, भरावे लागतील परवा थोडे… हॅलो… हॅलो… (फोन कट होतो. ती रागानं फोनकडं बघत बसते. काही सेकंदांतच तिला हुंदका अनावर होतो आणि ती रडू लागते.)

स्वप्नाः (दचकून पुष्पाकडं बघत) ओ पुष्पाताई, टीव्ही सिरीयलमधे रोल मिळाला की काय? नाही, रडायची प्रॅक्टीस सुरु केलीत म्हणून विचारलं. (पुष्पाकडून उत्तर येत नाही. स्वप्ना काळजीनं उठून उभी राहते.) ए पुष्पा… अगं काय झालं? बरी आहेस ना? (पुष्पा स्वप्नाकडं बघते आणि अजूनच जोरात रडू लागते.) अगं अशी रडतेस काय? काय झालं बोल तरी. (पुष्पा नुसतीच स्वप्नाकडं बघते आणि रडते. स्वप्ना काहीतरी विचार करुन बोलते.) थांब, मी तुझ्याकडंच येते. दार उघड.

(स्वप्ना डावीकडं आत निघून जाते. पुष्पा काही वेळ त्या दिशेनं बघत राहते. पुन्हा हुंदका देते आणि उजवीकडच्या विंगेत निघून जाते. थोड्या वेळानं दोघी पुष्पाच्या घरात येतात. पुष्पाचं हुंदके देणं सुरुच आहे.)

स्वप्नाः हां बोल आता… काय झालं रडायला? कुणी काही बोललं का? बरं वाटत नाहीये का? (पुष्पाच्या कपाळाला हात लावून) ताप आलाय का? (पुष्पाचे हात दाबत) काही दुखतंय का? डॉक्टरकडं जायचंय का? अरुण भाऊजींना फोन लावू का? (फोन शोधू लागते. पुष्पा अजूनच हुंदके देऊ लागते. स्वप्ना तिच्या जवळ येऊन बसते.) हे बघ पुष्पा, तू सांगितलंच नाहीस तर मला कळणार कसं, काय झालंय?

पुष्पाः (हळू आवाजात पुटपुटते) काही नाही झालेलं… माझंच चुकलं… कधी नव्हे ते अपेक्षा केली ना… मला अपेक्षा करायचा हक्कच कुठाय पण?... मी फक्त सगळ्यांची मनं राखायची…

स्वप्नाः (मधेच बोलते) हो, रांधायचं, वाढायचं आणि उष्टी काढायची! (पुष्पा दचकून स्वप्नाकडं बघते आणि पुन्हा हुंदके देऊ लागते. स्वप्ना गडबडून जाते.) सॉरी सॉरी सॉरी… चुकून बोलून गेले. तू नीट सांग ना काय झालंय…

पुष्पाः (हुंदके देत देत बोलते) काही नाही गं… लग्नाआधी मी पण जॉब करायचे. तुझ्यासारखा कॉर्पोरेट नसला तरी ठीकठाक होता. थोडेफार पैसे यायचे हातात… मला हव्या त्या गोष्टींवर खर्च करु शकायचे… म्हणजे मी पैशाच्या बाबतीत उधळी नव्हतेच कधी, तरी खर्च करायला आवडायचं… पण लग्न झालं आणि अरुण म्हणाले की, ‘तुला पैसे कमवायची गरजच नाही. आपलं भागेल माझ्या पगारात…’

स्वप्नाः अगं पण भागायचा काय संबंध यात? जॉब काय फक्त पैसे कमवण्यासाठी करतात का? तुझं करीयर, तुझा अनुभव, तुझं स्वातंत्र्य…

पुष्पाः (पुन्हा हुंदके देऊ लागते) जाऊ दे गं स्वप्ना… ह्या सगळ्या नशीबाच्या गोष्टी असतात. मला जॉब नाही करता येणार हे मी मान्य केलं. मग माझा सगळा वेळ मी दिला फॅमिलीसाठी - सण-बिण, लग्न-बिग्न, बारसं-बिरसं, वाढदिवस, डोहाळेजेवण, हळदीकुंकू…

स्वप्नाः (मधेच बोलते आणि जीभ चावते) भिश्शी-बिश्शी… सॉरी सॉरी सॉरी, तू बोल…

पुष्पाः बघ ना… सगळ्यांच्या घरी सगळ्या कार्यक्रमांना पुष्पा आधी हजर पाहिजे. कुणाची मुलं सांभाळायचीत, पुष्पा आहेच. कुणाला स्वैंपाकात मदत करायचीय, पुष्पा आहेच. कुणाला दवाखान्यात डबा द्यायचाय, पुष्पा आहेच… कुणाच्या…

स्वप्नाः … घरावर लक्ष ठेवायचंय, पुष्पा आहेच. (पुन्हा जीभ चावते) सॉरी सॉरी. चुकून बोलून गेले.

पुष्पाः असू दे गं, तूच एकटी आहेस जिनं माझ्याकडून कध्धीच कसलंच काम नाही करुन घेतलं… मी खूप भांडले असेल तुझ्याशी, टोमणे मारले असतील. पण खरं सांगू का स्वप्ना? तू एखाद्या दिवशी भेटली नाहीस तर करमत नाही आता मला…

स्वप्नाः (आश्चर्याने) काय सांगतेस काय, पुष्पा… अगं पण…

पुष्पाः (स्वप्नाच्या बोलण्याकडं दुर्लक्ष करत) मी कधी बोलले नाही, पण आज तुला सांगते. माझ्याकडून सगळ्यांच्या अपेक्षा आहेत. सगळ्यांच्या सगळ्या अपेक्षा मी पूर्ण करते. आणि आज कधी नव्हे ते मी अपेक्षा केली तर…

स्वप्नाः पण असली कसली अपेक्षा केलीस तू?

पुष्पाः (डोळे पुसत उत्साहानं सांगते) अगं तुला सांगायची राहिलीच की… एक मस्त बिझनेस स्कीम आहे… म्हणजे मला फारसं घराबाहेर पडायचीसुद्धा गरज नाही, आणि पैसेसुद्धा चांगले मिळणार आहेत…

स्वप्नाः (संशयानं) असली कसली स्कीम गं?

पुष्पाः अगं खूप सोप्पं काम आहे. ती कंपनी सगळं ट्रेनिंग देणारे. आपण फक्त त्यांची मेम्बरशिप घ्यायची आणि त्यांचे प्रॉडक्ट विकायचे. अगं, काय मस्त-मस्त प्रॉडक्ट आहेत…

स्वप्नाः (मधेच बोलते) हो ना, ‘एकदा बघाल तर प्रेमात पडाल!’

पुष्पाः अय्या, तुला कसं गं माहीत?

स्वप्नाः का माहिती नसणार? गेल्या तीन दिवसांत तीनशे फोन लावले असतील तू. आणि प्रत्येक वेळी फोनवर हे धृवपद आहेच… (पुष्पाची नक्कल करत) “एकदा बघाल तर प्रेमात पडाल! नाही नाही, मी नाही बघितले अजून, पण त्यांनी फोनवर सांगितलं ना मला… मीपण भेटले नाही अजून त्यांना… पण मला तरी स्कीम आवडली…”

पुष्पाः (रागानं) कर कर, तू पण चेष्टा कर माझी…

स्वप्नाः (पुष्पाला समजावते) तसं नाही गं… मी आधीच बोलणार होते तुझ्याशी, पण म्हटलं जाऊ दे. तुझा उगाच गैरसमज व्हायचा. म्हणजे मला अगदी मान्य आहे, तू सगळं सांभाळून काहीतरी काम करायची धडपड करतीयेस, पण…

पुष्पाः पण काय?

स्वप्नाः अगं अशा शेकडो स्कीम्स रोज येत असतात मार्केटमधे. पण त्यातल्या खरंच आपल्या उपयोगाच्या कोणत्या ते तपासून नको का बघायला? अशी गडबड करुन, त्यांच्या मार्केटींगला भुलून आपण आपला वेळ, आपले पैसे, आणि आपले कष्ट वाया नाही घालवायचे.

पुष्पाः (विचार करत) बरोबर आहे तुझं, पण…

स्वप्नाः हो हो, कळतंय मला. तू आत्ता आणलेली स्कीम खोटीच असेल कशावरुन? असंच म्हणायचंय ना तुला?

पुष्पाः हो ना… म्हणजे आपण ट्राय तर करुन बघू शकतो की. आणि तू पण चल ना माझ्यासोबत मिटींगला. तुला पण कळेल खरी स्कीम काय आहे ते…

स्वप्नाः नको नको नको. मला नाही यायचंय अशा कुठल्या मिटींगला. मी फक्त तुला दुसरी बाजू दाखवायचा प्रयत्न करतीये… (विचार करत) आणि मी काय म्हणते पुष्पा…

पुष्पाः काय गं काय?

स्वप्नाः तुला खरंच असं काहीतरी काम करायचं असेल ना, तर मी मदत करेन शोधायला. म्हणजे माझ्या कॉन्टॅक्ट्समधे विचारुन किंवा ऑनलाईन शोधून पण काहीतरी काम मिळू शकेल.

पुष्पाः ए खरंच तू मदत करशील मला?

स्वप्नाः नक्की करेन. ऐक्चुअली निशिकांतला सुद्धा सांगेन मी तुझ्यासाठी काम शोधायला. आणि अरुण भाऊजींशी सुद्धा बोलेल तो… कदाचित त्यांनी असा कधी विचारच केला नसेल. एकदा बोलून बघायला काय हरकत आहे?

पुष्पाः थँक्यू… थँक्यू सो मच, स्वप्ना… तू माझ्याबद्दल केवढा विचार केलास. आणि मी तुझ्याशी सारखी भांडत राहिले.

स्वप्नाः असू दे गं… मला पण आवडतं असं भांडायला. मी तरी आणि कुणाशी भांडणार आहे? (दोघी हसतात.) ए, पण तसली स्कीम-बिम नको हं परत शोधू दुसरी… “एकदा बघाल तर…”

दोघीः “…प्रेमात पडाल!”

(समाप्त)

प्रयोगासाठी पूर्वपरवानगी आवश्यक

© मंदार शिंदे

१९/०१/२०१८

Mobile: 9822401246

E-mail: shindemandar@yahoo.com

Blog: http://aisiakshare.blogspot.com

Books on Amazon: http://amazon.com/author/aksharmann

Scheme (Script)