ऐसी अक्षरे

:- कथा
:- कविता
:- लेख
:- अनुवाद
:- हिंदी
:- English
:- संग्रह
:- इतर

मंदार शिंदे
Mandar Shinde

Tuesday, October 27, 2015

मसाला दुधाची आठवण

चिंचवड स्टेशनजवळ रहायला होतो तेव्हाची गोष्ट. चाकणवरुन रात्री दहा वाजता सेकंड शिफ्ट सुटली की अकरा वाजेपर्यंत चिंचवडच्या रुमवर पोचायला हरकत नव्हती. पण कंपनीतनं थेट रुमवर आलो असं फार क्वचित व्हायचं. अरुणची ट्रॅक्स क्रूझर गाडी पिक-अप ड्रॉपसाठी असायची. नाशिक फाट्यावरुन वळण्यासाठी गाडीला दोन ऑप्शन असायचे - एक तर डावीकडं वळून बोपोडीपर्यंत ड्रॉप करुन मग पिंपरी - चिंचवड - निगडी वगैरे, किंवा उजवीकडं वळून पिंपरी - चिंचवड - निगडी वगैरे करुन शेवटी बोपोडी. या दोन्ही ऑप्शनमधे चिंचवड सगळ्यात शेवटी यायचं कारण नव्हतं. पण बोपोडी - पिंपरी - निगडी आणि शेवटी चिंचवड असा अरुणचा स्पेशल रुट होता. कधी कधी तर पिंपरी - निगडी - बोपोडी आणि मग पुन्हा चिंचवड असा द्राविडी प्राणायामसुद्धा करायचा. यामागं एक विशेष कारण होतं - मसाला दूध.

चिंचवडच्या चापेकर चौकात तेव्हा आतासारखा उड्डाणपूल नव्हता. चापेकरांच्या पुतळ्यासमोर मसाला दुधाची एक गाडी लागायची. रात्री खूप उशिरापर्यंत तिथं दूध प्यायला गर्दी असायची. एका मोठ्ठ्या काळ्या कढईत दूध आटवत ठेवलेलं असायचं. ग्लासभर गरम गरम मसाला दूध पिऊन ढेकर दिल्याशिवाय दिवस संपला असं वाटायचंच नाही. त्यामुळं निगडी - बोपोडी दोन्ही टोकांचे ड्रॉप संपवून आम्ही रात्री उशिरा मसाला दूध प्यायला खास चिंचवडला यायचो. कोजागिरी पौर्णिमेला मसाला दूध पिण्याचं अप्रूप मात्र आमच्या या नेहमीच्या दुग्धप्राशनामुळं पूर्ण संपलं होतं. (नेहमीच्या म्हणजे नक्की कधी ते पुढं सांगेन. सात्विक विचाराच्या वाचकांनी इथपर्यंतच वाचावं, ही नम्र विनंती!)

तर आम्ही नेहमी मसाला दूध प्यायला चिंचवडच्या चापेकर चौकात जायचो. नेहमी म्हणजे ज्या दिवशी दारु प्यायला गेलो नाही त्या दिवशी! ते उलट-सुलट रुट मारुन शेवटी चिंचवडला येण्यामागचं खरं मोटीव्हेशन होतं - कामिनी बार. हा रात्री उशिरापर्यंत चालू असायचा. उशिरा म्हणजे खरंच रात्री बारा-साडेबारा-एक वगैरे, मसाला दुधाच्या गाडीपेक्षासुद्धा उशिरा. इथं आम्ही फक्त प्यायचो आणि बोलायचो. बाकी डायव्हर्जन कसलंच नाही. कारण इथं स्टार्टर-मेनकोर्स-डेझर्ट वगैरेसारखे डिस्टर्बन्स नव्हते. हा प्युअर बार होता. शेजारी त्यांचंच प्युअर व्हेज फ्यामिली गार्डन रेस्टॉरंट होतं. खाणारे सगळे तिकडं. इथं डाळ-शेंगदाणे सोडले तर बाकी फक्त बीयरचा महापूर. तेव्हा अजून ब्रँड वगैरे ठरायचा होता. कधी कॅनॉन, कधी किंगफिशर, कधी झिंगारो, कधी खजुराहो... कधी कधी तर सुरुवातीपासून शेवटापर्यंत तीन-चार ब्रँड बदललेले असायचे, कळत-नकळत.

काही विशेष कारण नव्हतं रोज प्यायचं. कसलं दुःख आहे, टेन्शन आहे, स्ट्रेस आहे, असा कुठलाच बहाणा नाही. स्वच्छ मनानं, आत्ता प्यावीशी वाटते म्हणून, प्यायचो. आणि बोलायचो खूप. तेव्हा जग फार बघून झालं नव्हतं. फार मोठं अनुभवांचं गाठोडंही पाठीशी नव्हतं (आताही आहे असं काही म्हणणं नाही). पण बोलायला आणि ऐकायला खूप आवडायचं (जे आताही आवडतं). मग त्यासाठी ही आयडीयल जागा होती.

'चश्मेबद्दूर' पिक्चरमधे फारुख शेख आणि दिप्ती नवल एका गार्डनमधल्या ओपन रेस्टॉरंटमधे बसलेले असतात. (हे खरंखुरं गार्डनमधलं रेस्टॉरंट असतं, टेबलाभोवती कुंड्या ठेवलेलं पहिल्या मजल्यावरचं गार्डन रेस्टॉरंट नाही.) ऑर्डर घ्यायला आलेल्या वेटरला ते विचारतात, "यहां अच्छा क्या है?" वेटर शांतपणे उत्तर देतो, "जी यहां का माहौल बहुत अच्छा है!"

तर अशा माहौलसाठी जवळपास रोज जाऊन बसायचो. खूप बोलायचो, ऐकायचो, प्यायचो, मझा होती. (टीपः मजा वेगळी, मज्जा वेगळी, आणि मझा वेगळी. ह्यांतला फरक सांगून कळत नाही, अनुभवावा लागतो.) नंतर रहायच्या जागा बदलत गेल्या, 'बसायच्या' जागाही बदलत गेल्या, पार्टनर बदलत गेले, विषय बदलत गेले, पण संवादाची आवड मात्र तेवढीच राहिली, किंबहुना वाढत गेली.

कोजागिरी आली की लोक मसाला दुधावर बोलतात. आमच्या दुधाच्या आठवणीदेखील शेवटी दारुवर जाऊन थांबतात...

स्थितप्रज्ञ आम्ही, अम्हाला नसावी
प्रतिक्षा गटारी नि कोजागिरीची
दवा द्या की दारु, सुखानेच मारु
मझा त्याची तुम्हा न कळायाची


Share/Bookmark

Sunday, October 25, 2015

केतकी गुलाब जूही...

शंकर-जयकिशनपैकी शंकर हे मन्ना डे यांचे मोठे चाहते होते. मुकेशना राज कपूर यांचा आवाज मानला जाण्याच्या काळात शंकर-जयकिशननी राज कपूरची 'आ जा सनम मधुर चाँदनी में हम...' आणि 'ये रात भीगी भीगी, ये मस्त फिजाएँ...' अशी गाणी मन्ना डे यांच्याकडून गाऊन घेतली. १९५६ सालच्या 'बसंत बहार'मधे मोहम्मद रफी, लता मंगेशकर, आशा भोसले यांच्याबरोबर मन्ना डे यांनाही एसजेंनी गाणी दिली. एकूण नऊ-दहा गाण्यांच्या जागा होत्या. एका गाण्यासाठी शंकरनी मन्नादांना बोलावून घेतलं आणि सांगितलं, "या सिनेमात तुम्हाला एक ड्युएट गायचं आहे."

मन्नादा म्हणाले, "अरे वा! कुणाबरोबर? लता, आशा...?"

शंकर म्हणाले, "नाही नाही, हे जरा वेगळ्या पद्धतीचं क्लासिकल ड्युएट आहे. सिनेमातल्या एका कॉम्पिटीशनसाठीचं हे गाणं आहे. तुम्ही हिरोसाठी गाणार आहात आणि हिरो कॉम्पिटीशन जिंकणार आहे."

"बरं, समोर कोण गाणार आहे?" मन्नादांनी विचारलं.

शंकर उत्तरले, "भीमसेन जोशी."

मन्नादा तिथून चक्क पळून गेले. घरी गेल्यावर बायकोला म्हणाले,

"शंकर पागल झालेत. माझं आणि भीमसेन जोशींचं ड्युएट रेकॉर्ड करायचं म्हणतायत."

"मग करा की..." बायको म्हणाली.

"करा की काय? हे कॉम्पिटीशनचं गाणं आहे. कॉम्पिटीशन हिरो जिंकणार आहे आणि शंकर म्हणतायत की या क्लासिकल ड्युएटमधे मी हिरोसाठी गायचं आणि भीमसेन जोशींना हरवायचं! मला नाही जमणार बुवा..."

मन्नादांच्या बायकोनं त्यांची समजूत काढली, "हे बघा, गाण्याची सिच्युएशन आधीपासून तयार आहे. हिरोनं जिंकायचं असेल तर शंकर-जयकिशन तशाच पद्धतीनं गाणं बांधतील ना. शिवाय भीमसेनजी खूप मोठे कलाकार आहेत. ते सिच्युएशन समजून घेऊन थोडं कमी गातील, तुम्ही थोडी मेहनत करुन जास्त गा, म्हणजे होऊन जाईल..."

होय-नाही करत शेवटी मन्नादा तयार झाले आणि 'केतकी गुलाब जूही चम्पकबन फूले' हे गाणं रेकॉर्ड झालं. मन्नादा व्हर्सटाईल सिंगर असले तरी त्यांनी शास्त्रीय संगीताचं कसलंही फॉर्मल ट्रेनिंग घेतलं नव्हतं. 'केतकी गुलाब जूही'च्या रेकॉर्डिंगनंतर भीमसेन जोशी मन्नादांना म्हणाले, "तुम्ही क्लासिकल गात जा, चांगले गाता!" पण क्लासिकलसाठी करावा लागणार रियाज आणि मेहनत मन्नादांना अवघड वाटत असल्यानं ते फारसे त्या प्रकाराकडं वळले नाहीत.

पुढं एकदा एका मुलाखतीत मन्नादा म्हणाले होते, "ही फिल्म इंडस्ट्री फारच अजब चीज आहे. इथं मला किशोरकडून 'इक चतुर नार' (पडोसन) गाण्यात हरावं लागलं आणि इथंच भीमसेनजींना 'केतकी गुलाब जूही'मधे माझ्यासारख्याकडून हरावं लागलं..."


Share/Bookmark

Saturday, October 24, 2015

तिच्याविना...

का भास तिचा होई मना, रोज रोज पुन्हा पुन्हा
अडखळतो - सावरतो, रोज रोज पुन्हा पुन्हा

ना पटले जरी सत्य हे, सांगितले मी तिला
हा श्वास चाले बघुनी तुला, रोज रोज पुन्हा पुन्हा

ती येऊनी प्रत्यक्ष कधी जागविते चेतना
अन्‌ त्रास देती आठवणी मग रोज रोज पुन्हा पुन्हा

ती असता जग सुंदर, ती नसता भेसूर का
जग बदलते हे असे कसे, रोज रोज पुन्हा पुन्हा

हे जगणे ना संभव अता, तिच्याविना तिच्याविना
हे झुरणे घेई प्राण अता, रोज रोज पुन्हा पुन्हा

- अक्षर्मन


Share/Bookmark