ऐसी अक्षरे

:- कथा
:- कविता
:- लेख
:- अनुवाद
:- हिंदी
:- English
:- संग्रह
:- इतर

मंदार शिंदे
Mandar Shinde

Saturday, November 19, 2011

Learning, Fear, and Fun

When do children (want to) learn?

- It’s only when they are free from fear and feel it entertaining!

Ever noticed how kids pick up the latest movie songs with however complex lyrics? Even kids reported of low memory skills (in school) are found to be chanting movie songs or punch-lines from TV commercials. How does this happen? One, nobody tells them to remember this, hence no exam, no fear. Two, it’s entertaining, isn’t it?

What does this mean?

- This means every child is equipped with basic memory, imagination, and presentation skills. The application varies. Some might apply them academically, some artistically, some some other way. But the skills are always there. What they need from an education system is honing of these skills, learning how to apply them in life.

Does our education system do this to our kids?

- Well, that’s a question every parent, teacher, educationalist, and activist should ask him/herself.

What can a child learn?

- Anything. Literally! Anything that doesn’t frighten and does entertain. Let it be study, sport, art, even spirituality. Remember - memory, imagination, and presentation skills are there. Just remove the fear and add fun.

What about discipline?

- Yes, discipline is important. But not in a frightening way. Can there be discipline without fear? Yes! Make it entertaining. Whatever you expect the child to follow, should have a factor of fun - in the method or in the result. Discipline through fear will be thrown away once the child is (mentally/physically) strong enough to protest. Discipline through fun will sustain. And help.

Is there any scientific base to this?

- Yes, International Oraganisation for Research in Child Handling (IORICH) has conducted hundreds of experiments and surveys to prove that ‘Removal of fear’ and ‘Addition of fun’ can increase any child’s learning capacity by at least ten times. It has also proved that knowledge acquired through fear gets removed along with removal of fear. On other hand, learning through fun is repeated and strengthened every time the fun thing repeats.

Well, sorry… that was a lie!

No, not about fear and fun. Just about IORICH. Yes, there isn’t anything like IORICH. Just wanted to add an ‘International’ and ‘Research’ touch to convince. It works, right?

Okay, forget IORICH. Try it yourself. ‘Removal of fear’ and ‘Addition of fun’. Whatever you find yourself, is the best and most authentic result. Not the one that’s published in ‘International’ journals of ‘research’. After all, each child is unique. How can we apply international rules to something that is unique? We can’t, right?

So, next time before you say that your kid is not learning, ask yourself - Is what it’s learning, free from fear and full of fun? And remember, this fear and fun is from the kid’s point of view, not yours!

Children can learn anything. If you still doubt it, recall your school days, what you wanted to learn, how much you wanted to know, how far you could imagine, how big you dreamt! It’s fun, isn’t it?


- Mandar Shinde
Source: http://mangoacademy.blogspot.com/2011/11/learning-fear-and-fun.html

Share/Bookmark

Wednesday, November 16, 2011

कविता, भावना, आणि भाषा

ही कथा पीडीएफ फॉरमॅट मध्ये आहे. खालील लिंकवर क्लिक करुन ही फाइल बघता किंवा डाउनलोड करता येईल.

https://docs.google.com/open?id=0B0qXfefI0YzUOGRkMGY0ODktYWUxOS00NDU0LWEwMTgtNGEyLinkYTc0ZWJlODMw

Share/Bookmark

Tuesday, November 15, 2011

क्या तेरा है क्या मेरा है

क्या तेरा है क्या मेरा है
इक दिन ये सब खोना है।
ना तेरा है ना मेरा है
तो खोने पर क्यों रोना है?

Share/Bookmark

फिरती शाळा

झोपडी तिथे बालवाडी।
मूल तिथे शाळा।
चाकांवरती पुस्तकमेळा।
आली आली दारी शाळा॥

शिक्षणाचा हक्क प्रत्येक मुलाला आपल्या घटनेनं दिला आहे. शिक्षणाच्या सोयीसाठी शहरांतल्या वॉर्डांपासून अतिदुर्गम खेड्यांपर्यंत सर्वत्र शाळा व शिक्षक उपलब्ध करुन देण्यासाठी सरकारी यंत्रणा सतत प्रयत्नशील आहेच. तरीही सर्व मुलं व त्यांच्या पालकांपर्यंत शिक्षणविषयक योजनांचा संपूर्ण लाभ आजही पोहोचलेला दिसत नाही. कधी आर्थिक अडचणींमुळं, कधी सामाजिक परिस्थितीमुळं, तर कधी कौटुंबिक वा वैयक्तिक कारणांमुळं, समाजाच्या विशिष्ट स्तरातल्या मुलांना शिक्षणापासून वंचित रहावं लागतं. या प्रत्येक मुलापर्यंत पोहोचून त्याच्या समस्यांचं निराकरण करणं, व त्याला शिकण्यासाठी प्रवृत्त करणं, हे प्रत्यक्ष शिकवण्याइतकंच अवघड पण महत्त्वाचं कार्य आहे. मुंबई व पुण्यासारख्या महानगरांत तर शिक्षणाचे असंख्य पर्याय पूर्वीपासून उपलब्ध आहेत. तरीही आपल्या आजूबाजूला शिक्षणापासून दूर राहिलेला मोठा वर्ग दिसतो. ह्या वर्गातली मुलं कुठल्याही कारणामुळं शाळेपर्यंत पोहोचू शकत नसतील तर आपण शाळाच मुलांच्या दारात घेऊन जावी या विचारानं 'डोअर स्टेप स्कूल' या संस्थेची स्थापना १९८८ साली मुंबईत झाली.

मुख्यतः ३ ते १४ वयोगटातल्या मुलांसाठी 'डोअर स्टेप स्कूल' विविध उपक्रम राबवते. पुणे आणि मुंबई या दोन शहरात संस्था कार्यरत असून, ५०,००० हून जास्त मुलांपर्यंत नियमितपणे पोहोचते आहे. मूळ शिक्षण प्रवाहापासून निरनिराळ्या कारणांमुळं दूर राहणार्यार मुलांसाठी विविध शैक्षणिक उपक्रम संस्था चालवते. यामध्ये, बालवाडी, अभ्यासवर्ग, साक्षरतावर्ग, वाचनवर्ग, आणि वस्ती वाचनालयं, तसंच मुलांना शाळेत नेण्या-आणण्याची सोय, फिरती शाळा अशा सुविधा आहेत. मुलांच्या प्रत्यक्ष समस्यांचा अभ्यास करत, जसजशी गरज भासेल तसतसे उपक्रम संस्था हाती घेत आली आहे. मुलं आणि शाळा यांच्यातलं अंतर मिटवण्याच्या ध्यासातून संस्थेनं काही नाविण्यपूर्ण कल्पनाही अंमलात आणल्या आहेत. त्यातील दोन मुख्य कल्पना म्हणजे, (१) शाळांमधून चालणारे वाचनवर्ग, आणि (२) फिरती शाळा किंवा स्कूल ऑन व्हील्स.

कामगार वस्ती वा झोपडपट्टी भागांमध्ये मुलांसाठी नियमित स्वरुपात वर्ग भरवता यावेत, मुलांना अभ्यासासाठी पुरेशी जागा मिळावी, यासाठी 'डोअर स्टेप स्कूल' तात्पुरत्या वर्गखोल्या उभारण्यासाठी प्रयत्नशील असते. परंतु, पुष्कळदा जिथं मुलं हमखास सापडतात, तिथं आजूबाजूला वर्ग घेण्यासारखी जागा नसते. उदाहरणार्थ - रस्त्यात सिग्नलजवळ दिसणारी मुलं, रेल्वे स्टेशन, किंवा क्रॉफर्ड मार्केट सारख्या बाजारांजवळ फिरणारी मुलं इत्यादी. अशा मुलांना शिकवायचं असेल तर प्रथम बसायची सोय कुठं करायची असा प्रश्न उभा राहतो. ही अडचण दूर करण्यासाठी संस्थेनं 'फिरत्या मुलांसाठी फिरती शाळा' ही संकल्पना प्रत्यक्षात आणली.



ही 'फिरती शाळा' किंवा 'स्कूल ऑन व्हील्स' म्हणजे वर्गखोली प्रमाणे सोय असलेली बस. जिथं मुलं असतील तिथं ही बस नेऊन, मुलांचा वर्ग बसमध्येच घ्यायचा ही कल्पना. एकावेळी २० ते २५ मुलांना सहज बसून शिकता येईल अशी बसची अंतर्गत रचना. मुलांना बसण्यासाठी जागेचा मोठा प्रश्न 'स्कूल ऑन व्हील्स'नं सोडवला. त्यामुळं अधिकाधिक मुलांपर्यंत संस्थेचे उपक्रम नेणं शक्य झालं आहे. या बसचा उपयोग वर्ग म्हणून तर होतोच, शिवाय मुलांना म्युझियम, झू, बँका, दवाखाने, अशा ठिकाणच्या शैक्षणिक सहलीसाठीही होतो. तसंच शाळेच्या वेळेत मुलांची ने-आण करण्यासाठीही या बस वापरता येतात.

अशा तर्‍हेची पहिली 'फिरती शाळा' १९९८ मध्ये सुरु झाली. आज पुणे व मुंबई मिळून एकूण सहा फिरत्या शाळा 'डोअर स्टेप स्कूल'मार्फत चालवल्या जातात. आजवर या दोन शहरांतील असंख्य मुलांनी या उपक्रमाचा लाभ घेतला आहे व घेत आहेत. अशाच एका नव्या 'स्कूल ऑन व्हील्स'चं उद्घा्टन झालं २२ सप्टेंबर २०११ रोजी, 'डोअर स्टेप स्कूल'च्या कोथरुड कार्यालयाजवळ. आता पुण्यातल्या आणखी काही ‘फिरत्या’ मुलांना ही ‘फिरती शाळा’ शिक्षणाच्या वाटेवर नक्कीच घेऊन जाईल.

'डोअर स्टेप स्कूल'बद्दल अधिक माहितीसाठी संपर्क - श्रीमती रजनी परांजपे (९३७१००७८४४). संस्थेची वेबसाईट आहे - www.doorstepschool.org

(पूर्वप्रसिद्धीः दै. सकाळ व महाराष्ट्र टाइम्स, पुणे)

Share/Bookmark

Sunday, November 13, 2011

कत्ल करना तो...

कत्ल करना तो कोई हुस्नवालों से सीखे,
तलवार न चले खून न निकले
जान निकल जाए हँसते हँसते।

Share/Bookmark

Saturday, November 12, 2011

Don't think too much!

'Don't think too much,'
You tell me.
But how much is too much?
Who knows?
To decide how much,
Have to think again.
That would be too much,
For sure!

But somebody has to think.
Even though everybody does,
Somebody has to think more,
A little more!
Think ahead of what others think.
Think beyond self.
Think beyond thoughts.
Will you?
I will, for sure!
Don’t know what’ll come out.
Not sure what’ll change,
If something changes at all…
But I’ll do my bit -
I’ll think!

You do your bit -
Just don’t tell me,
‘Don’t think too much!’

Share/Bookmark

Friday, November 11, 2011

Dream...

What happens when,
In your sleep,
Inside your dream,
You feel it’s enough
And you want to get out,
But you can not?
You just can not!
Because you can not wake up
Inside a dream,
Where you’re awake.
And looking around at things
That you never expected
To be there
At that time
At that place
In that way!

True, you can not wake up
Whatever may come…
But yes, you can
Sleep again
Inside your dream
And dream a new dream
With your own rules!
You can
At least try…

Share/Bookmark

Monday, November 7, 2011

खोटारड्यांच्या वस्तीत ह्या...

सांगायचे आहे मला ते सत्य मी झाकतो आहे
खोटारड्यांच्या वस्तीत ह्या चुपचाप मी राहतो आहे

दिसत असले जरी मला हे उजेडातले पाप आहे
डोळे मिटून माझ्यापुरती दिवसाला रात्र मानतो आहे

उत्तरे नसलेल्या प्रश्नांची अगणित इथे पैदास आहे
अन्‌ उत्तरे मिळतील ज्यांची प्रश्न असे मी टाळतो आहे

तर्कबुद्धी भ्रमविणारी दुनिया जणू मयसभाच आहे
आंधळ्यांच्या राज्यात दिवे का उगा मी लावतो आहे

माणसाच्या मुखवट्यामागे श्वापदेच फिरती इथे
देव कुठुनी भेटायचा इथे माणसाचीच वानवा आहे

Share/Bookmark
सोसल्या जगण्याच्या वाटेवर रोज नव्या व्यथा
ऐकल्याही अन् तितक्याच फसव्या सुखाच्या कथा

Share/Bookmark

मगर अब नहीं

जागा करते थे इंतजार में मगर अब नहीं,
क्या करें अब सपने ज्यादा वफादार लगते हैं।

Share/Bookmark

Saturday, November 5, 2011

"अपने बारे में" - जावेद अख़्तर

...मुझे कॉलेज में डिबेट बोलने का शौक हो गया है। पिछले तीन बरस से भोपाल रोटरी क्लब की डिबेट का इनाम जीत रहा हूँ। इंटर कॉलेज डिबेट की बहुत सी ट्राफियाँ मैंने जीती हैं। विक्रम यूनिवर्सिटी की तरफ़ से दिल्ली यूथ फ़ेस्टिवल में भी हिस्सा लिया है। कॉलेज में दो पार्टियाँ हैं और एलेक्शन में दोनों पार्टियाँ मुझे अपनी तरफ़ से बोलने को कहती हैं... मुझे एलेक्शन से नहीं, सिर्फ़ बोलने से मतलब है इसलिए मैं दोनों की तरफ़ से तक़रीर कर देता हूँ।
--------------------
...अब मैं मुश्ताक सिंह के साथ हूँ। मुश्ताक सिंह नौकरी करता है और पढ़ता है। वो कॉलेज की उर्दू एसोसिएशन का सद्र है। मैं बहुत अच्छी उर्दू जानता हूँ। वो मुझसे भी बेहतर जानता है। मुझे अनगिनत शेर याद हैं। उसे मुझसे ज़्यादा याद हैं। मैं अपने घर वालों से अलग हूँ। उसके घर वाले हैं ही नहीं।... देखिए हर काम में वो मुझसे बेहतर है।
--------------------
...मैं बंबई सेंट्रल स्टेशन पर उतरा हूँ। अब इस अदालत में मेरी ज़िंदगी का फ़ैसला होना है। बंबई आने के छह दिन बाद बाप का घर छोड़ना पड़ता है। जेब में सत्‍ताईस नए पैसे हैं। मैं ख़ुश हूँ कि ज़िंदगी में कभी अट्ठाईस नए पैसे भी जेब में आ गए तो मैं फ़ायदे में रहूँगा और दुनिया घाटे में।
--------------------
...मैं बांदरा में जिस दोस्त के साथ एक कमरे में आकर रहा हूँ वो पेशावर जुआरी है। वो और उसके दो साथी जुए में पत्ते लगाना जानते हैं। मुझे भी सिखा देते हैं। कुछ दिनों उनके साथ ताश के पत्तों पर गुज़ारा होता है। फिर वो लोग बंबई से चले जाते हैं और मैं फिर वहीं का वहीं - अब अगले महीने इस कमरे का किराया कौन देगा। एक मशहूर और कामयाब रायटर मुझे बुलाके ऑफ़र देते हैं कि अगर मैं उनके डॉयलॉग लिख दिया करूँ (जिन पर ज़ाहिर है मेरा नहीं उनका ही नाम जाएगा) तो वो मुझे छह सौ रुपये महीना देंगे। सोचता हूँ ये छह सौ रुपये इस वक़्त मेरे लिए छह करोड़ के बराबर हैं, ये नौकरी कर लूँ, फिर सोचता हूँ कि नौकरी कर ली तो कभी छोड़ने की हिम्मत नहीं होगी, ज़िंदगी-भर यही करता रह जाऊँगा, फिर सोचता हूँ अगले महीने का किराया देना है, फिर सोचता हूँ देखा जाएगा। तीन दिन सोचने के बाद इनकार कर देता हूँ। दिन, हफ़्ते, महीने, साल गुज़रते हैं। बंबई में पाँच बरस होने को आए, रोटी एक चाँद है हालात बादल, चाँद कभी दिखाई देता है, कभी छुप जाता है। ये पाँच बरस मुझ पर बहुत भारी थे मगर मेरा सर नहीं झुका सके। मैं नाउम्मीद नहीं हूँ। मुझे यक़ीन है, पूरा यक़ीन है, कुछ होगा, कुछ ज़रूर होगा, मैं यूँ ही मर जाने के लिए नहीं पैदा हुआ हूँ।
--------------------
..."मैं जिस दुनिया में रहता हूँ वो उस दुनिया की औरत है" - ये पंक्ति अगर बरसों पहले 'मज़ाज़' ने किसी के लिए न लिखी होती तो मैं शबाना के लिए लिखता।
--------------------
- जावेद अख़्तर

Share/Bookmark

झूठा

चले गए वो प्यार को हमारे झूठा ठहराकर,
मनाने आते तो बता देते ये रुठना झूठमूठ का था।

Share/Bookmark